M u n d a r I j a

 

---

37 
2.TADQIQOT SHAROITLARI, OB’EKTI VA USLUBLARI
 
2.1. Tadqiqot sharoitlari.
Tadqiqotlar Samarqand davlat Universitetiga 
qarashli “Mikroelementlar
 
ilmiy-tadqiqotlar laboratoriyasi”da olib borildi.
 
2.2. Tadqiqot ob’ektlari.
Tadqiqot ob‟ekti sifatida turli xil olma navlaridan 
“Simirenko” yirik va kichik hajmli mevasi, Eron olmasi, “Star Krimson” (Baxmal) 
olmasi, “Jonatan”, “Delites” va “Genden Spur” navli olmalari tarkibidagi ayrim 
makro va mikro elementlarni aniqlash bo‟yicha olib borildi. 
2.3. Tadqiqot uslublari. 
Olma navlari tarkibidagi mikro va makro elementlar
atom absorbsiyasi usuli bilan “Saturn” spektrofotometrida aniqlandi. Tajriba 
qo‟yish uchun tayyorgarlik: 
Tahlilni amalga oshirish uchun ishni olmalarimizni har biridan 1-5 gr dan olib, 
quritiladigan jovonga solamiz va temperaturani 180 
о
C ga ko‟taramiz. So‟ngra 
mufti pechiga qo‟yamiz va temperaturani 450 
о
C gacha ko‟tarib, olma yonib kul 
bo‟lguncha kutamiz. Ushbu jarayonni tezlatish uchun bir necha tomchi azot 
kislotasidan (HNО
3
) ya‟ni nitrat kislotasidan qo‟shamiz. Tayyor probani 0,1N HCl
eritmasidan o‟tkazamiz. 
2.3.1. Olma tarkibidan makro va mikro elementlarni ajratib olish 
usullari 
 
Mikro va makro elementlarni aniqlashda Atom absorbsiyasi usulidan (“Saturn” 
spektrofotometrida) va spektral lampalardan foydalandik. Bosh katodda ASPK- 
tipidan va nur chastotali BSB- 2 elektrodsiz lampa PPBL- 2 aniqlanuvchi 
absorbsiyani o‟zi yozadigan KSP-4 potensiometrda aniqladik [9].
Tajriba uchun tanlab olingan biomateriallar dastavval mineralizatsiyalanadi. 
Buning uchun ular kuydirilib, nitrat kislotada mufel o‟chog‟ida 350 – 400 
0
C da 
qizdiriladi. Mineralizatsiya yaxshi ketishi uchun unga vodorod peroksida vaqti 
vaqti bilan qo‟shib turiladi. Biomateriallar to‟liq kuyib, rangsiz mineralizat hosil 
bo‟lish darajasigacha yetkaziladi. Bu jarayonda kislorod, vodorod, uglerod, 

---

38 
oltingugurt, fosforlardan tashkil topgan organik moddalar bug‟lanib ketadi. 
Mineralizat tarkibida esa metallar va ularning tuzlari tarkibiga ega bo‟lgan 
moddalar qoladi. Mineralizat tarkibidagi boshqa metallar qatori, ruxni aniqlash 
uchun mineralizatga organik erituvchilar qo‟shilib ekstrakt tayyorlanadi. Ekstrakt 
tarkibidagi makro - va mikroelementlarni aniqlashda atom – absorbsion 
qurilmadan foydalaniladi. Bu asbob ekstraktni yonib turuvchi kameraga purkash 
yo‟li bilan, avtomatik ravishda miqdoriy jihatdan aniqlash imkonini beradi, chunki 
har bir element bu asbobda o‟zining ma‟lum bir spektorga ega.