М у н д а р и ж а I боб. Металларнинг кристалл тузилиши ва кристалланиш поцесси



Download 1,12 Mb.
bet106/216
Sana22.04.2022
Hajmi1,12 Mb.
#574862
1   ...   102   103   104   105   106   107   108   109   ...   216
Bog'liq
А.С.Тўрахонов 24.09.2021 й

а — 7Ю°С температурада аустенитнинг изотермик парчаланиши
ватижасида досил булган перлит., б—670°С температурада
аустенитнинг изотермик парчаланиши натижасида хосил
- булган перлит, х :800.

Биринчи холда хам, иккинчи холда хам аустенит диффузия йули билан парча-ланади, яъни аустенитнинг парчаланиши натижасида Хосил булган мазеуяотларнинг таркиби аустенитнинг таркибидан фарқ қилади. Юқори температураларда углерод қаттиқ эритмадан қарийб батамом, ажралиб чиқади, паст температураларда эса ажралиб чиқишга улгура олмай, а-қаттиқ эритмада (ферритда) бир оз миқдор- углерод сақланиб қолади. Ажралиб чиқадиган цементит1 нихоятда майда пластинкалар шаклида булиб, уларнинг узунлиги, А. И. Гардин тадқиқотларига кура, Температура пасайган сари секин-аста кичраяди. Демак, паст температураларда аустенитнинг парчаланишидан хосил булган махсулот (ниналар) феррит ва цементитнинг жуда майда ва қисқа пластинкаларидан иборатдир. 'С- эгри чизиқнинг бурилиш жойидан пастда хосил буладиган бундай структура нинасимон троостит ёки бейнит* деб аталади.


С-эгри чизиқнинг пастки сохасида аустенитнинг парчаланишидаги Узига хос хусусиятлардан яна бири шуки, баъзи холларда* парчаланиш процесси тухтагач, маълум миқдордаги аустенит парчаланмай қолади. Аустенитнинг юқори температурада парчаланишидан хосил буладиган махсулотлар шакли билан паст температураларда парчаланишидан хосил буладиган махсулотларнинг шакли орасида бунчалик катта фарқ
булишининг сабабини куриб чиқайлик.
Юқори температураларда аустенит юмшоцроц булади, бинобарин, аустенитнинг бундай температураларда парчаланишида перлит доналари__
юмшоқ мухитда хосил булади, бунда кучланишлар вужудга келма-
ганлигидан, перлит доналари юмалоқроқ шаклда булади. Паст температураларда
эса аустенит эластик булади, бинобарин, бундай температур
раларда хосил булган бейнит доналари юмалоқ шаклга кира олмай,
нина — жуда юпқа пластинка шаклида булади, чунки эластик мухитда
бейнит доналарининг юмалоқ шаклга кириши ва кристалларнинг ўсиши
катта кучланишлар хосил булишига олиб боради.
Аустенитнинг изотермик парчаланиш тезлиги кристалланиш марказлари сонига ва кристалларнинг Усиш тезлигига боглиц эканлиги юкорида айтиб утилди. Кристалланиш марказлари сони бир катор факторларга боглик; булади, чунончи пулатда эримаган заррачаларнинг булиши кристалланиш марказлари сонвни оширади, чунки улар цушимча марказлар вазифасини утайди, аустенит доналарининг йириклашуви кристалланиш

марказлари сонини камайтиради. Кристалланиш марказлари, асосан, доналар чегарасида хосил булади. Майда донали пулатда кристалланиш марказлари хосил булиш шароити йирик донали пулатдагидан кура яхшироқдир, негаки йирик доналар чегарасининг умумий узунлиги майда доналар чегарасининг умумий узунлигидан кичик булади.


Кристалларнинг усиш тезлиги юқорида айтиб утилган факторларга боглик булмай, балки пулатнинг таркибига, муайян таркибли пУлат учун эса ута совиш*-даражасига боглиқ булади.
Таркибидаги углерод миқдори эвтектоид пулатдагига яцин булган пулатлардагина аустенитнинг парчаланиш процессини кўриб Утдик. Агар пулатнинг таркибидаги углерод миқдори эвтектоид пулатникидан . кам булса, аустенитдан аввал феррит, агар ортиц булса, аввал цементит ажраЛиб чиқади, шундан кейингина перлит цосил булади. Демак, эвтектоидгача булган пулатларда аввал феррит ажралиб чиқади, бинобарин қолган аустенит углеродга бойийди, эвтектоиддан кейинги пулатларда эса аввал цементит ажралиб чиқади ва қолган аустенитда углерод миқдори камаяди. Мувозанат шароитида аустенитдан перлит цосил булиши ортицча феррйт (эвтектоидгача булган пулатларда) ёки ортицча цементит (эвтектоиддан кейинги пулатларда) ажралиб чиццандан кейин цолган
аустенитдаги углерод миқдори Fe—Fe3C диаграммасидаги S нуқта дагига (0,8% га) тенг булгандагина бошланади.'
Энди ута совитилган.аустенитнинг парчаланишини куриб; чиқайлик.
Ута совитилган аустенитнинг парчаланиши. Fe—Fe|C диаграммасидаги ES чизиги аустенитнинг цементитга энг куп туйИниш чегарасини, GS ч и зи р и , эса аустенитнинг ферритга энг куп т^йиниш чегарасини курсатади (110-расмга царанг). Дёмак, аустенитдан цементит ES чизигидан унгроқда ва ES ч и зи р и н и н г пастга томон кетган давс!ми-
дан унгроцда — ута совиган аустенит сохасида, феррит 'эса GS чизиридан чапроцца ва GS ч и зи р и н и н г пастга томон кетган давомидан чапроқда —ута совиган аустенит сохасиДа ажралиб чиқади. Модомики шундай экан, аустенит феррит билан хам, цементит билан дам ута туйинган Тақдирдагина аустенитдан бир вақтнинг узида феррит билан цементит ажралиб чиқади.
Ута совиган, аустенитдан досил булган эвтектоид квазиэвтёктоид* деб аталади. Квазиэвтектоиднинг таркиби 5 нуқтадагидан фарқ қилади: эвтектоиддан кейинги пулатлардаги квазиэвтектоидда углерод миқдори 0,8% дан ортиц, эвтектоидгача булган пулатлардаги квазиэвтектоидда эса 0,8% дан кам ва аустенитнинг парчаланиш температураси қанча паст булса, бу фарқ шунча катта булади. Бинобарин, аустенитнинг
парчаланиш температураси цанчалик паст булса, шунча кам феррит (эвтектоидгача булган пулатларда) ёки шунча кам цементит (эвтектоиддан кейинги пулатларда) ажралиб чица олади. С- эгри чизиқнинг бурилиш жойига турри келадиган ва ундан паст температураларда аустенитнинг парчаланиш процессида ортицча феррит хам, ортицча
цементйт хам ажралиб чицмайди.
149-расмда эвтектоидгача, буЛган пудат учун аустенитнинг изотермик парчаланиш диаграммаси тасвирл'анган.- Бу диаграммадан айни пулат учун дар. цандай ута совиш даражасида аустенитнинг изотермик парчаланиши гугрисида асосий маълумотлар олиш мумкин. Масалан, пулат 600РС гача ута совитилса, бир қадар вақт ўтгач (/ эгри чизиқда-
ги а нуқтада), аустенитдан ортицча -феррйт ажралиб чиқа бошлайди, ортиқча феррит ажралиб чициб булгайдан кейин / / эгри чизиқдаги b нуқтада аустенитнинг перлитга айланиш процесси бошланади, бу процесс III эгри чизиқдаги с нуқтада тугалланади. Эвтектоидгача булган пулатларда цар хил температураларда аустенитнинг парчаланишидан қандай структур а лар цосил булиши ва уларнинг Роквелл билан ифода-
ланган қаттиқлиги .149- расмдаги диаграммада курсатилган. Эвтектоиддан кейинги пулатларда кичик ута совиш даражаларида аустенитнинг перлитга айланишидан олдин ундан ортицча цементит ажралиб чиқади.
Хар хил температураларда ,(зар хил ута совиш даражаларида) аустенитнинг изотермик парчаланиш процессини куриб чицдик. Энди пулатнй узлуксиз совитишда, яъни аустенит золатигача циздирилган пулатнй турлича тезлик билан совитишда аустенитнинг парчаланиш процессини куриб чицишга утсак булади.
Узлуксиз совитишда аустенитнинг парчаланиши. Аустенитнинг изотермик парчаланиш диаграммаси температура — вақт координаталарида тузилади, буни юқорида айтиб утган эдик. Ана шу диаграммага совиш эгри чизиқЛарини хам цУямиз (150-расм).
Пулатнинг секин совишини ифодалайдиган vx чизиқ I ва II чизиқларни аг ва Ьг нуқталарда кесиб утади. аг ва Ьх нуқталарга турри келадиган t\ ва t\ температураларда аустенит йирикроц донали ва қаттиқлиги паст перлитга айланади. Пулат тезроц совитилганда и2 чизиқ / ва II чизиқларни пастроц—а2 ва Ь2 нуқталарга турри келадиган ва температураларда кесиб утади, бунда майдароц донали ва қаттиқроц махсулотлар хосил булади ва зоказо. Демак, пулат цанчалик тез совитилса, аустенитнинг парчаланиш процессии шунчалик паст температурада боради, натижада, шунчалик майда ва шунчалик қаттиқ мазсулотлар хосил булади. Агар пулат ката тезлик билан, масалан, тезлик билан совитилеа, аустенит Мб чизиқдан юқори температураларда ўзгаришга улгурмай, паст температураларгача ута совийди, натижада, у мартенситга айланади. Бундай совитилган пулат тобланиб қолади.

149- расм. Эвтектоидгача булган пулат учун аустенитнинг изотермик парчаланиш


диаграммаси:
Afjg — аустенитнинг мартенситга айлана бошлаш чизига; МТ — аустенитнинг марказига тамом айланиб бўлиш чизиғи

150- расм. Аустенитнинг изотермик парчаланиш диаграммасига совиш эгри


чизиқларининг қуйилиши.



Download 1,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   102   103   104   105   106   107   108   109   ...   216




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish