M tojiyev, I. Nigmatov

emulsiyalar ta’siri).
Sanoat ishlab chiqarish texnologik jarayonlarining va inshootlam i
ekspluatatsiya qilish qoidalarining buzilishi (bug1 qozonlarining, kim yoviy
moddalarning, k o ‘mir konlarida metan gazining portlashi va hokazo).
Turli k o ‘rinishlardagi harbiy faoliyatlar.
K elib chiqishi va turidan qat’i nazar, F V lam ing rivojida to ‘rtta xarak-
terdagi fazalam i ajratish mumkin:
- u y g ‘onish, paydo b o iish ;
- rivojlanish, avj olish fazasi;
- eng yuqori darajasi, eng yuksak darajadagi fazasi;
- pasayish, o ‘tish fazasi (oqibatini tugatish).
Uyg‘onish fazasida 
b o ‘lg ‘usi FVning zam ini uchun sharoit yaratiladi:
noxush tabiiy jarayonlar faollashadi, inshootlam ing loyiha ishlab chiqarish
nuqsonlari y i g i l a boshlaydi va k o ‘plab texnik nosozliklar yuzaga chiqadi,
uskunalar ishida, muhandis texnolog xodim lar ishida nuqsonlar paydo
b o ia d i.U y g ‘onish fazasi davom iyligini aniqlash uchun, bu ham juda
katta taxm in bilan seysm ik, m eteorologik, sellarga qarshi hamda boshqa
stansiyalam ing kuzatuvlarini juda sinchiklab o ‘rganish va muntazam
yozib borish orqaligina bajariladi.
77

---

Rivojlanish, avj olish fazasida 
inson om ili asosiy o ‘rinni egallaydi.
Statistik m a’lumotlar 60% dan ortiq avariyalar inson xatosi tufayli ro‘y
berganligini ko‘rsatadi.
Eng yuqori darajadagi fazada esa odamlar va atrof muhitga x a v f
solib turgan m odda yoki energiyaning ozod bo'lishi, y a ’ni F V kuzatiladi.
FVning o ‘ziga xosligi shundaki, u zanjirsimon xususiyatga ega. Unda
energiya to ‘la, zaharli v a biologik komponentlarning qo‘shilib ketishi
tufayli uning rivojlanishi k o ‘p martalab ortib ketadi.