M tojiyev, I. Nigmatov

binoning boshqa qism lariga tarqab ketm asligm i ta’m inlash uchun
x izm at qiladi. UJar um um iy va m ah alliy to ‘siqlardan iborat b o ‘ladi.
U m um iy t o ‘siqlar olovn i binoning hajmi b o 'y ich a tarqalishidan m u­
hofaza qiladi. Bunday to'siqlarga y o n g ‘inga qarshi devorlar v a yuk
k o ‘tarish q ob iliyatiga eg a b o ‘lgan esh ik va derazasiz devorlar, tom yop-
gich plitalar, him oya hududlari, seksiyalar va oraliqlar m isol b o ‘ladi.
To‘siqlar joylash gan hududlar odatda tutundan h im oyalagich , havo
s o ‘rgich m oslam alar bilan jih ozlan gan b o ‘lishi lozim . B a ’zi hollarda
qizigan havo y o ‘lini to ‘sish m aqsadida suv pardasini oq izish y o ‘li
bilan ham bino qism laridagi haroratning k o ‘tarilm asligini ta’m inlash
mum kin. M ahalliy to'siqlarga esa, bino ichidagi o ‘tda yonm aydigan
devor va pardevorlar ham da binoning tom ida joylash gan y o n g ‘inga
qarshi parapet t o ‘siqlar, shuningdek, sham ollatish qurilm alarida v a
havo uzatgich m oslam alarida o ‘rnatiladigan shiber va to ‘sqichlar
kiradi. M ahalliy t o ‘siqlarning vazifasi y o n g ‘inning sirt b o ‘ylab ch iziq li
tarqalishiga y o ‘l q o ‘ym aslikdan iborat. Y ong‘inga qarshi to ‘siqlar
o'zlarin in g o ‘tga chidam lilik xususiyatlariga binoan uch turga b o ‘!inadi
v a ular 14-jadvalda aks ettirilgan:
Yong‘inga qarshi devorlar odatda o ‘tda yonmaydigan, tosh va beton
ashyolaridan tayyorlanishi va alohida poydevorga ega b o ‘lishi lozim.
Bunday devorlar binoni qismlarga, y a ’ni y o n g ‘inga qarshi boiinm alarga
b o ‘lish uchun xizm at qiladi. Y ong‘inga qarshi devorlam ing o ‘tga
chidam lilik darajasi 2,5 soatdan, boMinmaning ichida bo'Isa, 0,75 soatdan
kam bo‘lm asligi zarur (8-rasm).
204

---