M tojiyev, I. Nigmatov

4-rasm. Resperator R-2: 1-yarim niqob; 2-nafas olish klapani;
3-nafas chiqarish klapani; 4-burun qisqichi; 5-tasmalar
Chiqarilgan havo esa tashqariga haydaydigan klapan orqali chiqarib 
yuboriladi.
Resperator R-2 uch xil o‘lchamda chiqarilib, uning o‘lchami yuz 
balandligini o‘lchash orqali aniqlanadi. 1-o‘lcham 99-109 mm, 2-o‘lcham 
109-119 mm va 3-o‘lcham 119 dan katta. Bolalar uchun resperator 
nol o ‘lchamda chiqariladi. Resperatorlar polietilenli qopchada germetik 
ravishda saqlanadi. SHB-1 rusumli resperator bir martali ishlatiladigan 
o‘lchamsiz saqlovchi vosita hisoblanib, bunda filtrlovchi element sifatida 
Petryanov matosi ishlatiladi. SHB-1 resperatori Chemobl avariyasida 
qo‘llanilib, yaxshi natijalar berganigi rna’lum.
Matoli niqoblar 
- nafas organlarini saqlovchi vositalaming asosiy 
uslubi sanalib, u radioaktiv moddalardan, biologik tumanlardan saqlovchi 
vosita hisoblanadi. Lekin bu vosita zaharli moddalardan saqlay olmaydi. 
Bunday vositalami har bir fuqaro zich to ‘qilgan matolardan o ‘zi tayyorlashi 
mumkin va uning rusumi MM-1 deb ataladi. Yana nafas organlarini 
saqlovchi oddiy vositalar qatoriga paxta. dokali taqqichiar ham kiradi.
Terini saqlovchi vositalar 
ham saqlash darajasiga k o ‘ra: filtrlovchi 
va izolirlovchi xillarga bo‘linadi. Izolirlovchi terini saqlovchi vositalar 
havo o ‘tkazmaydigari rezinali elastik m ateriallardan ( masalan, PVX) 
tayyorlanadi. Ular germetik va nogerm etik holda bo‘ladi. Germetik
173

---

vositalar butun teri a ’zolarini berkitib, zaharli m oddalarning bug‘i va 
tomchilaridan butunlay saqlaydi. Germetik bo ‘lmagan vositalar esa 
faqat zaharli moddalarning tom chilaridan saqlaydi. Izolirlovchi terini 
saqlovchi vositalarga: kombinezon va kamzul, yengil himoya kostumi 
L-l va um um qo‘shin himoya jam lam asi kiradi. Himoya kombinezoni
- bitta qilib tikilgan kurtka, shim va bosh kiyimdan tashkil topgan. 
Kombinezon va kostum tarkibiga shlemosti (podshlemnik), rezinali 
oyoq kiyimi va rezinali qo‘lqop kiradi. Himoya kombinezoni va 
kostumi odamlarning tuzilishiga ko‘ra 3 o ‘lchamda ishlab chiqariladi: 
1-o‘lcham 166 sm gacha, 2-o‘lcham 165-172, 3-o‘lcham 172 sm dan 
yuqori.