M tojiyev, I. Nigmatov

kiradi. Ular, o ‘z navbatida, uch guruhga b o iin g a n .
Birinchi guruhga havo bilan to‘qnashganda alangalanadigan moddalar
kiradi. Masalan, oq fosfor, fosfor, fosfor vodorodi, rux va alum iniy changi,
arsin, stibin, fosfin, y o g ‘och, ko‘mir, kul, metallorganik birikmalar. Fosfor
galogenli birikmalar metall bilan birikadi, oksidlanadi. O ksidlovchi bilan
aralashib portlaydi (selitra, xlorat, perekis). Paroforli moddalar — kaliy,
kalsiy, temir, natriy sulfidlari oksidlanib o ‘zidan o ‘zi yonib ketadi.
Ikkinchi guruhga suv bilan aralashib alangalanadigan moddalar ki­
radi. Masalan, ishqoriy metallar, kalsiy karbidi, ishqoriy va ishqoriy yer
metallar gidridi, kalsiy va natriy fosforiti, silanlar, natriy gidrosulfidi va
boshqalar suv bilan birikib, yonadigan, alangalanadigan gazlar hosil qila­
di. Metall karbidlari ham xavfli hisoblanadi.
Uchinchi guruhga organik moddalar bilan q o ‘shilganda alangalanishga
olib keladigan oksidlovchilar kiradi. Masalan, kislorod, galogenlar, azot
kislotasi, bariy va natriy perekisi, kaliy permanganati, xrom angidridi,
q o ‘rg‘oshin oksidi, selitra, xlorat, perxloratlar, xlorli ohak va boshqalar.
Atsetilen, vodorod, etilen xrom bilan aralashib, nur ta’sirida o ‘zidan o ‘zi
yonadi va portlaydi. Yuqorida aytilgan barcha xavfli kim yoviy moddalar
turiga qarab omborlarda alohida saqlanishi va ko‘rsatmalarga asoslanib
ishlatilishi talab qilinadi.
Y ong‘in sodir bo‘ladigan joylar ikki turga: korxona v a tashkilotlar
hamda fuqarolaming yashash joylari; yon g'in miqyosi: kichik hajmda,
o ‘rta hajmda va katta hajmda bo‘ladi.
Y ong‘inning tez keng tarqab ketishining asosiy sabablariga:
-
inshootlar loyihasini ishlab chiqishda y o ‘l q o ‘yilgan xato va kam-
chiliklar;
195

---