M tojiyev, I. Nigmatov

M avzuni o'zlashtirish uchun zarur b o ig a n tayanch
so‘z va iboralar:
Ishlab chiqarish sharoiti; zararli omillar; xavfli omillar; jism oniy 
mehnat; aqliy mehnat; m exanizatsiyalashgan mehnat; konveyr m ehnat 
turi; m ehnat qobiliyatining pasayishi; organizm ning z o ‘riqishi;
M ustahkam lash uchun savollar:
1. Ishlab chiqarish sharoitiga nim alar kiradi?
2. Ishlab chiqarishda zararli om illarga nim alar kiradi?
3. Zararli om illarning qanday turlarini bilasiz?
4. Jismoniy m ehnat turini qanday tushunasiz?
5. Aqliy m ehnat turining mohiyatini tushuntirib bering?
6. Aqliy m ehnat shaklining qanday turlarini bilasiz?
7. Insonning m ehnat qiiish jarayonida energiya sarflanishi nim alarga 
bog'liq?
S. M ehnatning fiziologik asosi nim alardan iborat?
9. Inson ishlash qobiliyatining pasayishini qanday tushunasiz?
10. Inson m ehnat qobiliyatining zo‘riqishida qanday fiziologik 
o ‘zgarishlar kuzatiladi?
29

---

I ll BOB
ISHLAB CHIQARISHDA MEHNAT XAVFSIZLIGINI
TA’MINLASH PSIXOLOGIYASI
Ishlab chiqarish sanitariyasi - sanitariya-texnik, tashkiliy tadbirlam i 
ifodalaydi va ishlab chiqarishda sog‘lom m ehnat sharoitlarini ta ’minlaydi. 
Shu m aqsadda ishchi-xizm atchilarning sog‘lig‘iga ta ’sir etuvchi texnik 
jarayon v a uskunalardagi kam chliklarni y o ‘qotish y o ‘llari ishlab chiqiladi. 
Buning uchun sanoat korxonalarida fan-texnika taraqqiyoti yutuqlaridan 
unumli foydalanishni, jarayonlam i masofadan boshqarish, ishchilam ing 
zararli m uhitda ishlashlarining oldini olish, uskuna va qurilm alam i 
xavfsiz joylashtirish, havo tarkibini tekshirib turish, xavfli ish sharoitlarida 
him oya vositalaridan foydalanishni o ‘rganadi. Ishlab chiqarish gigiyenasi 
ishlab chiqarishdagi zararli gazlar, changlar, bug‘ v a tum anlar ta ’siri 
natijasida vujudga keladigan kasb kasalliklarining oldini olishdan iborat. 
Ishlab chiqarish sanitariyasi v a gigiyenasining maqsadi inson organizm iga 
zararli va zaharli m oddalam ing tushishini kam aytirishdan iborat.