M. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov

O‘zbekiston Respublikasida soliqlar tizimi tarkibi 
 
Umumdavlat soliqlari. 
Mahalliy soliqlar va yig‘imlar 
1-Yuridik 
shaxslar daromadiga 
(foydasiga) soliq. 
2-Jismoniy shaxslar daromadiga 
soliq. 
3-Qo‘shilgan qiymat solig‘i. 
4-Aksiz solig‘i. 
5-Yer osti boyliklaridan foydalanish 
solig‘i. 
6-Suv resurslaridan foydalanganlik 
uchun soliq. 
7-Bojxona boji. 
8-Davlat boji. 
9-Boshqa to‘lovlar. 
1-Mol-mulk solig‘i. 
2-Yer solig‘i. 
3-Yagona soliq. 
4-Jismoniy 
shaxslardan 
transport 
vositalariga benzin, dizel yoqilg’isi 
va suyultirilgan gaz ishlatganlik 
uchun olinadigan soliq 
5-Boshqa to‘lovlar. 
10.2-jadvalda ko‘rinib turibdiki, hozirgi kunda soliqlar kodeksida 6 ta 
umumdavlat (respublika) soliqlari va 5 ta mahalliy soliqlar kiradi. 
Soliqlarni obyekti va iqtisodiy mohiyati bo‘yicha guruhlanadi. 
Soliqlarni guruhlash iqtisodiyotga ijobiy va salbiy ta’sirlarni 
o‘rganishning ilmiy va amaliy uslubidir. 
Soliqlar soliqqa tortish obyektiga qarab to‘rt guruhga bo‘linadi: 
- oborotdan olinadigan soliqlar; 
- daromaddan olinadigan soliqlar; 
- mol-mulk qiymatidan olinadigan soliqlar; 
- yer maydoniga qarab olinadigan soliqlar. 
Oborotdan olinadigan soliqlarga qo’shilgan qiymat solig‘i, aksiz 
solig‘i, bojxona va yer osti boyliklari qiymatidan olinadigan soliqlar 
kiradi. Lekin oborot (aylanma) tushunchasi bizning qonunchiligimiz 
bo‘yicha ilgaridek mahsulot realizatsiyasi oborotidan emas, balki 
mahsulotlarni yuklab yuborgan qiymat bilan o‘lchanadi Yalpi 
tushumdan olinadigan yagona soliq ham oborotdan olinadigan 
soliqlarga kiradi. 
Daromaddan 
olinadigan 
soliqlarga 
huquqiy 
shaxslarning 

---

121 
daromadiga 
(foydasiga), 
jismoniy 
shaxslarning 
daromadiga 
solinadigan soliq, savdo tashkilotlarining yalpi daromadidan soliqlari 
kiradi. Bu guruh soliqlarga ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig‘i 
ham kiradi. 
Mol-mulk qiymatidan olinadigan soliqlarga mol-mulk solig‘i, 
ekologiya, avtomobil mashinalarini qayta sotish solig‘i va boshqalar 
kiradi. 
Yer maydonlaridan olinadigan soliqlarga qishloq xo‘jalik tovar 
ishlab chiqaruvchilarning yagona yer solig‘i va yuridik (noqish–
loqxo‘jalik) va jismoniy shaxslarning yer soliqlari kiradi. 
Iqtisodiy mohiyatiga qarab soliqlar egri va to‘g‘ri soliqlarga yoki 
bevosita va bilvosta bulinadi. 
To‘g‘ri soliqlarni bevosita soliq to‘lovchilarning o‘zi to‘laydi, 
ya’ni soliqni huquqiy to‘lovchisi ham, haqiqiy to‘lovchisi ham bitta 
shaxs bo‘ladi. To‘gri soliq yukini boshqalarga ortish holati bu yerda 
bo‘lmaydi. Bu soliqlarga hamma daromaddan to‘lanadigan va barcha 
mulk soliqlari kiradi. 
“To‘gri 
soliqlardan 
to‘gridan-to‘gri 
daromaddan 
soliq 
to‘langanligi uchun soliqlar stavkasining kamaytirilishi korxonalar 
daromadining ko‘p qismini ularga qoldirib, investitsiya faoliyatini 
kengaytirish imkonini yaratib, bozor iqtisodiyotini rivojlantiradi. Bu 
soliqlarning stavkalari ko‘paytirilsa, biznes imkoniyatlari kamaya 
borib, iqtisodiy rivojlanishni susaytiradi. 
10.3-jadval