M. S. Divanova, S. Q. Alimova, O. N. Alimov boshlang'ich sinflarda м atem ati ка fanini

in f uchun e/eAf/vn/sfflanma.^
3 -kin f uchiTft e/eÁtron/sñ/arriffleS
80.: M isollafni qandayycchishni üishuntiring:
! 8 0 :2 0 f - f 7 t f : r O | j Í 0 0 : 5 0
« 0 : 3 0
2 0
8 0 : 4 0
4 0 : 2 0 9 9 : 3 0
8 0 : 8 0
6 0 : 2 0
81.i Y axnialakni tekislash uchun, ikki bochkadan su y K pnhdL H árj bu; bochkada 1 0 0
chelakdah s u y b o r cdi. B irinchi bochkadan 6 4 d ielak, ikkinchi bochkádán 91 chelakisuy 
oliiidii B irinchi bochkada ikkinchi bochkadagiga qaraganda aecha m arta k o ’p *uv qoldi? 
H arb ira m a ln i alohidayozib, m asalaniyediing.
8 2 .
; i Agara'harfi 1 6 ,¿ 0 (3 0 ,1 qtyniatlam iqabilqilsa,60:ava10:a 
qijmatini toping. 
¡ ’ 
i j f |
Keyingi mavzuga to‘xtalsak, bunda «Yig‘indini songa ko‘paytirish» 
mavzusi bayon etilgan. Bunda berilgan bayróqchalami turli usullar bilan 
sanash talab etiladi va yig‘indini songa ko‘paytirish bo‘yicha 
tushunchalar keltiriladi. So‘ngra misollar yechish va uyga vazifalami 
yozib olish so'raladi.
«Mavzular» bo‘limidan keyingi mavzuni tanlaymiz, bu «Sonni 
yig‘indiga ko‘paytirish» mavzusi hisoblanadi. Bu mavzu tanlangach 
ekranda quyidagi ko‘rinish paydo b oiadi.

---

Mavzulaming barchasi o ‘tib boiingach qo‘shimcha mashqlar 
ishlanadi.
Buning uchun yuqoridagi rasmda keltirilgan «Qo‘shimcha mashq­
lar» b o iim i tanlanadi. Undan har bir mavzuga tegishli qo‘shimcha 
mashqlami olish mumkin.
38

---

Barcha mavzular va mashqlar o ‘tib bo‘lingach o‘quvchilar bilimini 
tekshirish uchun bobga doir sinov mashqlari - testlar berilgan. Buning 
uchun «Test» b o iim i tanlanadi, undagi testlami o ‘quvchi yechib, shu
oynaning o ‘zida belgilashi va oxirida 
tugmasini bosish
lozim. Ekranda yechilgan testning nechtasi to‘g‘ri va nechtasi noto‘g ‘ri 
ekanligini hamda qaysilari to ‘g‘ri, noto‘g‘ri ekanligini aytuvchi natija 
oynasi hosil boiadi.
0 ‘quvchilar mana shu tartibda mavzulami o‘z!ashtirishi, mashqlar 
ishlashi va oxirida test yechib bilimini tekshirishi mumkin. Test natijasi 
yaxshi chiqmasa elektron ishlanma orqali qaytadan mavzulami 
o ‘zlashtirishi va bilimini oshirishi mumkin.
Yaratilgan ushbu elektron ishlanma boshlang‘ich sinf (3-sinf) 
matematika darslarini kompyuter imkoniyatlaridan foydalanib dars 
o ‘tish uchun xizmat qiladi.
39

---

XULOSA
Fanlaming elektron variantlarini yaratish masalasi, o‘quv jara- 
yoniga axborot texnologiyalarini joriy etish va zamonaviy dasturiy 
ta’minotlar yaratish masalasi bugungi kunda dolzarb masalalardan biri 
hisoblanadi.
Umumiy o‘rta ta’lim maktablari boshlang‘ich sinf (3-sinf) 
matematika darslari uchun elektron ishlanmalar yaratish metodikasi, 
darslarda axborot texnologiyalaridan foydalanish va shu asosida darslar 
o‘tish metodikasi ishlab chiqilgan. Yaratilgan elektron ishlanmada 
sarvaraq, mundarija, o ‘quv materiallarini bayon qilish sahifalari mayjud 
bo‘lib, bilimlami nazorat qilish uchun test va topshiriqlar ham ishlab 
chiqilgan. Elektron ishlanmaning asosiy bo'limi matn, grafik, animatsiya 
va test dasturlarini o*z ichiga oigan.
Umumiy o‘rta ta’lim maktablari boshlang‘ich sinf matematika 
darslarini yangi pedagogik texnologiyalar va zamonaviy axborot 
texnologiyalari asosida o‘tishda kompyuterlardan foydalanib, multi- 
mediya imkoniyatlari asosida dars o‘tish noan’anviy dars turlaridan biri 
hisoblanadi.
Ishda keltirilgan elektron ishlanma orqali boshlang‘ich sinf (3-sinf) 
matematika darslarini kompyuter imko-niyatlaridan foydalanib maktab- 
da dars o ‘tganimizda, olingan natijalar bo‘yicha quyidagi xulosalarga 
keldik:
- elektron ishlanma imkoniyatlaridan foydalanib, o‘quvchilarga 
mavzuni to ‘liq tushuntirish imkoniyati oshadi;
- harakatli tasvirlar va animatsiyalar o ‘quvchilaming tasawurlarini 
kengaytitish uchun muhim rol o ‘ynaydi;
- dars o‘tishda vaqtdan yutish imkoniyati tug‘ildi, ya’ni mavzuning 
tushuntirilishiga va o‘quvchilaming mavzuni o‘zlashtirishlariga kam 
vaqt sarflandi;
- amaliy ishlarga, ya’ni misol va masalalar yechishga, hayotiy 
misollar keltirishga, o‘quvchilar o ‘rtasida savol-javob o‘tkazishga 
ko‘proq vaqt qoladi;
- yuqoridagilar asosida, ulaming bilim, ko'nikma va malakalari 
oshadi;
- barcha o‘quvchilami baholashga imkon tug‘iladi, ya’ni misol va 
masalalami yechishga baho qo‘yilsa, uyga berilgan vazifalarni 
bajarishlariga qarab, test topshiriqlarini bajargach, ular jamlanib baho 
qo'yiladi;
40

---

- 
o‘quvchilaming o‘zlari mustaqil o‘rganishlari uchun imkoniya 
yaratiladi, ya’ni o‘quvchi ushbu elektron ishlanmadan foydalanishi 
o'qituvchi ishtirokisiz mustaqil ravishda multimediya imkoniyatlaridai 
foydalanib mavzuni o‘rganishi va yaxshi o‘zlashtirishi mumkin.
Demak, elektron ishlanma o‘zidagi mam, grafik, animatsiya, o‘qui 
materialini o‘z ichiga oigan paragrañar, bilimlami nazorat qilish tizim 
(test va topshiriqlar) bilan boshqa darsliklardan farq qiladi va o‘zinin£ 
imkoniyatlari bilan muhim ahamiyat kasb etadi. Sababi, boshqa fanlaj 
singari matematika fanini o‘qitish metodikasi fandan tayyor bilimlam 
o‘quvchilarga o'qituvchi tomonidan berilishiga asoslangan. Ma’lumk 
eshitish orqali qabul qilingan ma’lumotlarga nisbatan, ko‘rib qabu 
qilingan ma’lumotlar o‘quvchilar xotirasiga ancha yaxshi saqlanit 
qoladi. Agar ham eshitib ham ko‘rib ma’lumotlar qabul qilinsa, ulai 
kodlashgan holda o‘quvchi xotirasiga yanada muqimroq muhrlanit 
qoladi.
Bugungi kunda mana shunday imkoniyatlardan foydalanish. 
elektron ishlanmalar, elektron darsliklar yaratish eng muhim 
vazifalardan bin hisoblanadi. Agar bu vazifalami hal etsak, natijada 
o‘quvchilar bilimining saviyasini oshirish imkoniyatlari yanada oshadi.
41

---

F O Y D A L A N IL G A N A D A B IY O T L A R :
1. Karimov LA. «Barkamol avlod - 0 ‘zbekiston taraqqiyotining 
poydevori». 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi DC — sessiyasida 
so‘zlagan nutqi, 1997 yil 29 avgust. T: Sharq, 1998. - B.4 —19.
2. Karimov LA. Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch. 
T: 
«Ma’naviyat», 2008. —176 b.
3. Karimov LA. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, 0 ‘zbekiston 
sharoitida uni bartaraf etishning yo ilari va choralari. - T: 0 ‘zbekiston, 
2 0 0 9 .-5 6 b.
4. O'zbekiston Respublikasi «Ta’lim to‘g‘risida»gi qonuni. 
Barkamol avlod - 0 ‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. T: Sharq, 
1998. — B.20 — 29.
5. 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2004 yil 21 maydagi 
«2004-2009 yillarda maktab taiim ini rivojlantirish Davlat umummilliy 
dasturi to‘g ‘risida»gi 3431-PF Farmoni.
6. Mamlakatimizni modemizasiya qilish va kuchli fuqarolik 
jamiyati barpo etish 
, ustuvor maqsadimizdir. Prezident Islom 
Karimovning 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik 
palatasi va Senatining qo‘shma majlisidagi ma’ruzasi. // Xalq so‘zi, 
2010 yil 28 yanvar.
7. Mamlakatimizda demokratik islohotlami yanada chuqurlashtirish 
va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi. 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Prezidentining 2010 yil 12 noyabrdagi Oliy Majlis 
Qonunchilik palatasi va Senatining qo‘shma majlisidagi so‘zlagan 
m a’ruzasi // www. oress-service.uz
42

---

8
. 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008 
29
feVraldagi 
PQ-805-son Qarori. «Yoshlar yili» Davlat dasturi t o ^ r i s ; ^
9. 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010 у ц
27
yanvardagi 
PQ-1271-son Qarori. «Barkamol avlod yili» Davlat d a s t ^ to ‘g‘risida.
10. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. Barkamol avl0cl _ O ‘zbekiston 
taraqqiyotining poydevori. T: Sharq, 1997 y.
11. Bikbayeva N.U., Yangabayeva E. Matematilça 3_s¡nf uchun 
darslik. Toshkent. 0 ‘qituvchi, 2008, 208 bet.
12. Jumayev M.E., Tadjiyeva Z .G \ Boshlang matematika o‘qitish metodikasi. Toshkent Fan va texnologiy^
2
oo5 y.
13. Botirov D.B., Egamqulov Sh.A., Botirova 
q t
sinf
o‘quvchilari axborotli madaruyatim shakllantinshning ayrim yo'llari // 
«Boshlang‘ich ta’limda mnovatsion texnologiyalar; 
muammolar, 
yechimlar» mavzusidagi Respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi д ) Р1? 
Jizzax 2006 yil.
14. Tadjiyeva Z.G. Boshlang‘ich sinf matematifcagjuj takomil- 
lashtirishda yangi pedagogik texnologiyalar. // «Boshlang^ch taMimda 
innovatsion texnologiyalar: muammolar, yechimlar» mavzusidagi 
Respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi. JDPI, Jizzax 2Q
q
£
15. Tangirov X.E., Xaitova F.F. Umum ta lirrx maktablarida 
matematika o‘qitishda multimediadan foydalanishnitxg ahamiyati // 
«Uzluksiz ta’lim tizimida matematika fanini o‘qitishni takomillashtirish 
masalalari» Respublika ilmiy anjumani. AnDU, Andijon 
2006
yil.
16. Tangirov X.E., Xaitova N.F. Boshlang‘ich sin f matematika 
darslarida mamli masalalarm yechishda axborot ^Xnologiyalaridan 
foydalanish // «Boshlang‘ich ta’limda mnovatsion texnologiyalar:
43

---

muammolar, 
yechimlar» 
mavzusidagi 
Respublika 
ilmiy-amaliy 
konferensiyasi. JDPI, Jizzax 2006 yil.
17. X idirova D. Bilimdonlar bellashuvi (3- sin f uchun). — 
BoshlangMch ta ’lim, 2009, № 1, 18-19.
18. «BoshlangMch ta iim » ilmiy-uslubiy jum ali. 2007-2012 yillar 
chiqqan sonlari.
44

---

MUNDARIJA
K IR ISH ...................................................................................... 3
I-BOB. UM UM IY 0 ‘R TA TA ’L IM MAKTABLARI 
M A TEM A TIK A DARSLARIDA AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARINING RO LI
1.1.
Boshlang‘ich sinf matematika darslarida o'quvchilar ongida 
axborot tushunchalarini shakllantirish..................................... 9
1.2. Ta’lim tizimida axborot texnologiyalarining qo‘llanilishi va 
uning ahamiyati............................................................................ 13
1.3. Umumiy o ‘rta ta’lim maktablarida matematika o‘qitishda 
multimediadan foydalanishning ahamiyati............................... 17
II-B O B . 3-SIN F M ATEM ATIKA DARSLARINI 
0 ‘Q ITISH D A K O M PY U TER IM KO N IYA TLA RIDA N
FOYDALANISH
2.1. 3- sin f matematika darslarida pedagogik texnologiyani 
qo‘llashga doir 1 soatlik dars ishlanmasi.................................. 21
2.2. Boshlang‘ich 
sipf matematika 
darslarida 
kompyuter 
imkoniyatlaridan foydalanish......................................... ........
26
2.3. Boshlang‘ich sinf matematika darslarida yaratilgan elektrofl 
ishlanmadan foydalanish (3-sinfmisolida)............................... 30
X U LO SA ...............................................................7 .V. : ...7.77.. 40
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR................................ 42
45

---

QAYDLAR UCHUN
46

---

MUYASSAR SALEXOVNA DIVANOVA, 
SAYYORA QODIRBERGANOVNA ALIMOVA, 
ORIF NE’M ATOVICH ALIMOV