M. R. Usmanov Turizm geografiyasi udk 911. 3(575. 13)

6-karta-sxema. 1884 yildagi holat bo‗yicha Yevropaning Afrika 
koloniyalari

---

131 
7-karta-sxema.Afrika qit‘asi subregionlari
Butunjahon turistik tashkiloti rayonlashtirishi bo‗yicha esa 
Shimoliy Afrika va Subsaxara turistik subregioniga ajratilgan. 
Tabiat zonalari kenglik yo‗nalish bo‗ylab joylashgan. Afrika 
ekvatorial va tropik iqlim mintaqasi hukmronlik qiladi. Shuning 
uchun iqlim issiq va quruq. Lekin materik ichkarsidagi evatorial 
mintaqada yil davomida havo harorati +24S, yog‗in 2000 mm dan 
oshadi. Bu o‗simliklar vegitatsiyasi va fauna va florasining 
shakllanigiga katta ta‘sir ko‗rsatadi. Janub va Shimolidagi tropik 
mintaqasida esa yog‗in 100 mm bo‗lishi iqlimining quruq va 

---

132 
xaroratning juda issiq bo‗lishiga sabab bo‗lgan. Shuning uchun 
Afrika eng issiq qit‘adir. Afrikaning ½ qismi, ya‘ni 14 mln km
2
maydoni cho‗l va chalacho‗lllardan tashkil topgan. Maydoni 8 mln 
km
2 
dan ortiq bo‗lgan dunyodagi eng katta Saxroi Kabir cho‗lining 
shakllanishiga bevosita iqlimining quruqligi zamin yaratgan. Eng 
sersuv daryosi Kongo bo‗lsa eng uzuni Nil hisoblanadi. Bundan 
tashqari, Zambezi, Niger, Limpopo, Oranj daryolari mavjud. 
Tanganika va Nyasa ko‗llari Afrika tektorik cho‗kmasida 
joylashgan. Tanganika ko‗li chuqurligi bo‗yicha dunyoda Baykal 
ko‗lidan keyin 2-o‗rinda turadi. Afrika florasi nihoyatda xilma xil va 
boydir. Bu yerda 40 mingdan ortiq yuksak o‗simliklar dunyosi 
bo‗lib, ularning ko‗pchiligi endemik hisoblanadi. Zambezidagi 
Viktoriya sharsharasi dunyodagi eng katta sharsharalardan biri 
hisoblanadi. Bu esa yil davomida turistlar oqimining kirib kelishiga 
olib keladi 
Afrika qirg‗oq yoqalari Atlantika okeani suvlari bilan yuvilgan. 
Qo‗ltiqlar kam. Afrikaning eng baland cho‗qqisi Klimanjaro-5895 
m. Afrika yer usti tuzilishi tekislik, qirlar, yassi tog‗liklar va 
pasttekisliklardan iborat. Asosiy o‗rinni qirlar va ko‗tarilgan yassi 
tog‗lar egallaydi. Afrika iqlimining eng avvalo uning ekvator 
kengliklarida joylashganligi. Shu sababli bu yerda ekvatordan 
Shimolga va janubga tomon doimiy yashil o‗rmonlar, savannalar 
dasht, tropik cho‗l va chala cho‗llar, O‗rta yer dengiz tipidagi 
doimiy yashil o‗rmonlardan iborat. Tog‗larda balandlik mintaqalari 
keng tarqalgan. Eng uzun daryo Nil. Bundan tashqari yirik daryolar-
Zambezi, Niger, Zimbabveda-Viktoriya sharsharasi joylashgan. 
Ko‗llarning asosiy qismi-uning sharqiy qismida joylashgan. Asosan 
tektonik ko‗llar va chuqur. Afrika florasi nihoyatda xilma xil. Bu 
yerda o‗simliklarning 40 dan ortiq turi uchraydi. Afrikada tabiiy 
landshaftlar tez-tez almashinib turadi. Bu esa Afrikaga turistlar 
oqimini o‗ziga jalb qiladi. Ayniqsa joylar Keniya, Tanzaniya, 
Uganda, JAR, Namibiya, Botsvanada keng tarqalgan. 
Keniya Afrika davlatlari ichida milliy bog‗larning keng 
tarqalganligi bilan birinchi o‗rinni egallaydi (mamlakat 
maydonining 15 % ini milliy bog‗lar tashkil qiladi). Ushbu milliy 
bog‗da-sherlar, jirafalar, Afrika bo‗yvollari, antilopalar muhofaza 

---

133 
qilinadi. Qushlarning 450 turi uchraydi. Tanzaniyaning Serengeti 
milliy bog‗i ham xalqaro ahamiyatga ega. Bu yerda antilopalar, 
gienalar, zebralar, sherlar, leopart, jirafalar, begimotlar, geopardlar 
uchraydi. 
Milliy parklar Janubiy Afrika Respublikasi hududida, G‗arbiy 
Afrikada 30 milliy bog‗lar, 75 qo‗riqxonalar mavjud. Shimoliy 
Afrikada o‗nlab milliy bog‗lar joylashgan. Shulardan eng kattasi 
Marokkoda joylashgan Tazena milliy bog‗i bo‗lib unda joimiy 
yashil dub daraxtlar saqlanib qolingan. Afrikada tarixiy va madaniy 
yodgorliklar keng tarqalgan. Bundan joylar Shimoliy Afrikada keng 
tarqalgan. Yevropaliklar uchun Afrika xalqlarining urf odatlari 
qiziqarli hisoblanadi. 
Shunga qaramasdan Afrika turistlar oqimining kelish va 
ketishiga ko‗ra boshqa qit‘lardan orqada. Bunga asosiy sabab, 
Afrika davlatlarining iqtisodiy jihatdan past rivojlanganligi, turizm 
infrastrukturasining sust rivojlanganligi, quruqlikda yo‗llarning 
yaxshi emasligi ichki turizm rivojiga salbiy ta‘sir ko‗rsatadi. 
Mamlakatlar o‗rtasida barqaror tinchlikning yo‗qligi va boshqalar.