M. R. Usmanov Turizm geografiyasi udk 911. 3(575. 13)

 
12.3.3. Fargona turistik rayoni
 
Fargona turistik rayoni O`zbekiston gavhari sifatida e`tirof 
etiladi. Turistik rayon boshqa rayonlardan o`zining tabiati, so`lim 
go`shalari, etnoturistik, agroturistik, ekoturistik, gostronomik 
salohiyati kabi imkoniyatlari bilan ajralib turadi. 
Andijon viloyati
1941 yil 6-martda tashkil topgan. Uning 
maydoni 4,3 ming km
2
bo`lib, aholisi 2018 yil 1 yanvar holatiga 
ko`ra
3032,3 ming kishi tashkil etadi. Viloyatda jami 14 ta tuman, 
11 ta shahar va 78 ta shaharcha hamda 456 ta qishloqlar bor. 
Andijon shahrining paydo bo‗lishi va nomining kelib chiqishi 
haqida turli xil afsona va rivoyatlar mavjud. Ayrim manbalarda 
shahar nomi «andi», «adoq» («azoq») kabi urug‗ atamalari bilan 
bog‗liqligi ko‗rsatilgan. Bir vaqtlar bu yerda andilar (hindlar) 

---

198 
yashagan va shaharning nomi «Andukon» deb atalgan, degan rivoyat 
ham bor. Andijonning Ark qismida va Shahristonda olib borilgan 
arxeologik 
qazilmalar 
natijasida 
VII-VIII 
asrlarga 
oid 
buyumlarning topilishi uning O‗rta Osiyodagi ko‗hna shaharlardan 
biri ekanligini tasdiqlaydi. O‗rta asrlarda shahar Arki mudofaa 
devorlari bilan o‗rab olingan. Arab xalifaligi davrida Andugon 
deyilgan. Andijon ilk bor yozma manbalarda X asr arab sayyohlari 
Ibn Havkal va Muqaddasiy asarlarida Andugon shaklida qayd 
etilgan. XI asrda shahar Qoraxoniylar hukmronligi ostiga o‗tgan. 
XI-XII 
asrlarda Farg‗ona vodiysining yirik savdo va 
hunarmandchilik markaziga aylangan. Shahar mo‗g‗ullar istilosi 
davrida vayron etilgan va manbalarda qayd etilishicha, XIII asr 
oxirlarida mo‗g‗ul xonlari bo‗lmish Tuva va Xaydu tomonidan 
qayta tiklangan. Andijon XIV asrning 70-yillarida Farg‗ona 
vodiysi bilan birga Amir Temur davlati tarkibiga kirdi. XV asrning 
ikkinchi yarmidan Andijon Temuriylar davlatiga qarashli 
Farg‗ona viloyatining poytaxti bo‗lgan. Ayniqsa, Umarshayx mirzo 
va uning o‗g‗li Zahiriddin Muhammad Bobur davrida shaharda 
xo‗jalik, fan, madaniyat rivoj topgan. Andijon XVI asrdan 
boshlab Farg‗ona vodiysi markaziga aylandiNamangan shahri 
l620-yilda Farg‗onaning qadimgi poytaxti Axsikant qattiq zilzila 
oqibatida vayron bo‗lganligi uchun aholi Namangan atrofiga 
ko‗chgan. Namangan tuz koni («namak kon») yaqinida qurilgan 
edi. Uning nomi manbalarda XVII asrdan boshlab uchraydi. 
XVIII asrda Qo‗qon xonligi hududiga kirgan. l842-l845-
yillarda shahar baland devor bilan o‗ralgan. 
Qo‗qon shahri tarixiy manbalarda Qo‗qonga oid ma‘lumotlar 
X asrdan boshlab uchraydi. Qo‗qonning yoshi 2000 yildan ortiqdir. 
Ma‘lumotlarda «Huvoqand» («Hauo- qand», «Ho‗qand») degan 
nomlar bilan qayd etilgan. 
Qo‗qon shahri XVIII-XIX asr birinchi yarmida nafaqat 
xonlikning, ayni paytda O‗rta Osiyoning yirik shaharlaridan biri edi. 
Uzoq o‗tmishda Qo‗qondan Xitoy va Hindistonga boradigan, u 
yerlardan keladigan karvon yo‗li o‗tgan. Qo‗qon shahri bir 
necha marta tashqi dushmanlar tomonidan vayron qilingan. 
Shahar XIII asrda oxirgi marta mo‗g‗ullar tomonidan yakson 

---

199 
qilindi. Qo‗qon l709-yilda qayta tiklangan va l740-yilda 
xonlik poytaxtiga aylantirilgan. l842-yilda mustahkam devor 
bilan o‗ralgan. Shaharga l2 darvozadan kirilgan. Shaharning 
l2 darvozali bo‗lishiga sabab uning ma‘muriy jihatdan l2 
dahaga bo‗linganligi edi. Bu davrda shaharda 80 ming (ba‘zi 
ma‘lumotlarda 3l ming) aholi yashagan. Shaharda l5 ta madrasa, 
540 
masjid 
bo‗lgan. 
Madrasalar 
ichida 
Madalixon, 
Norbo‗tabek, Jome, Hojimoyim, Xoja Dodxoh, Mingoyim 
madrasalari ajralib turadi. Ularning har birida 38 tadan l00 
tagacha hujrasi bo‗lgan. 
Tarixiy yodgorliklar: Norbo‗tabiy madrasasi (l799-yil), 
Madalixon madrasasi, Madrasayi Kamol qozi (l820-yil), 
Madrasayi Tutqotaz, Madrasyi Haqquli mingboshi (l825-yil), 
Madrasayi Miyon hazrat, Madrasayi Mohlaroyim, Madrasayi 
Hakim to‗ra (l795-yil), Madrasayi Xonxoja eshon (l789-yil), 
Madrasayi Buzrukxoja (l80l-yil), Madrasayi Pirmuhammad 
yasovul (l802-yil), Madrasayi Xojabek (l805-yil), Madrasayi 
Oxund devonbegi (l805-yil), Madrasayi Mingoyim (l802-yil), 
Madrasayi Jome (l8l7-yil) va boshqalar.