M. N. Musayev

LABORATORIYA ISHI

Havoni oltingugurt oksididan absorbsion usulda tozalash

1. 
   Ishdanmaqsaul
   

1. 
   Havoni chiqindi gazlardan absorbsion tozalash usullarini o'rganish.
   
2. 
   Absorbentlami tanlash va ulami qo‘llash yo‘liarini o‘rganish.
   

Ishni bajarish uchun ketadigan vaqt — 4 soat.

2. 
   Vazifa
   

1. 
   S0₂ gazini ajratib oluvchi qurilmani yig‘ish.
   
2. 
   Kimyoviy reaksiyani o‘tkazish uchun ishlatiladigan eritmalami tayyorlash.
   
3. 
   0‘rnatilgan tartibda SO2 gazini kimyoviy reaksiya natijasida yig‘ish va chiqindi SO₂ gazli model gaz aralashmasini tayyorlash.
   
4. 
   Ajralib chiqayotgan SO2 gazini absorbsion usulda tozalash.
   
5. 
   S02gazming havodagi miqdorini aniqlash.
   
6. 
   Tajriba natijalariga ko'ra hisobot tayyorlash.
   
7. 
   Nazorat savollariga javob berish.
   

3. 
   Nazany qism
   

Oltingugurt angidridi SO₂ yoki oltingugurt dioksidi (mol. og'irligi = 64,066) odatdagi haroratda o‘tkir, bo‘g‘uvchi hidli, rangsiz gaz bo'lib 10° С gacha sovitilganda rangsiz suyiqhkka aylanadi. U ko‘z qorachiqlari va nafas olish organlariga kuchli ta’sir etadi. 20° С da bir hajm suvda 40 hajm SO2 eriydi, bunda 34,4 kj/mol (8,2 kkal/ mol) issiqlik ajraladi. REK (SO₂)= mg/m³. SO₂ ning suvda erishi, harorat ko'tarilishi bilan kamayadi. SO2 ning oltingugurt kislotasida erishi suvdagiga nisbatan kamdir. Oltingugurt kislotasining konsenratsiyasi ortishi bilan SO2 ning erishi awal kamayadi, N₂SO₄ ning 85% li eritmasida kam miqdorda bo'ladi, keyin esa yana ko'payadi. Oltingugurt dioksidi, tabiatda sezilarli konsenratsiyada faqat vulqon gazlarida uchraydi. U atmosferani sanoat va maishiy itloslovchilari ichida eng keng tarqalgan va o'z ta’siri bo'yicha o‘ta zaraili moddadir.

Oltingugurt dioksidi oltingugurt tarkibli moddalarning yonishi natijasida hosil bo‘ladi. U issiqlik, bug' yoki elektr energiyasi ishlab chiqarish qurilmalarida oltingugurt tarkibli yoqilg'i turlarining yonishi natijasida hosil bo'lib, chiqayotgan tashlanma gazlarda uchraydi. Bundan tashqari u sulfid saqlovchi rudalarni kuydirishda, maydalangan oltingugurt saqlovchi rudalarni qayta ishlashda hosil bo'ladi. Kimyo, sanoatida oltingugurt dioksidi eng ko'p hajmda, sulfat kislotani kontakt usulida ishlab chiqarish jarayonida, SO, ga aylanmagan qoldiq SO2 gazi sifatida hosil bo'ladi. SO2 gazining havodagi nuqdonin kamaytirish, havo tozaligini oshinsh uchun oltingugurt tarkibh yoqilg‘ilardan kamroq foydalanish, ularni ishlatishdan oldin oltingugurt moddasidan tozalash, ekologik toza altemativ energiya manbalarini ishga tushinsh maqsadga muvofiqdir.

SO₂ gazi sanoatda ko‘p maqsadlarda ishlatiladi. U oltingugurt kislotasi ishlab chiqarishda, selluloza sanoatida sulfat shelokasi, oqartiruvchi va konservalovchi modda sifatida, muzlatgich qurilmalarida, neft sanoatida ekstraktlovchi modda sifatida va shu kabi boshqa maqsadlarda ishlatiladi.

Sanoatda ajralib chiqadigan SO₂ gazlarini bir qancha usuliar yordamida zararsizlantirish mumkin. Ular ichida ayniqsa absorbsion usul katta ahamiyatga ega.

Absorbsiya deb gazni suyuqlikka yutilish hodisasiga aytiladi.

Agar gaz suyuqlikka yutilishi bilan ktmyoviy modda hosil bo'lsa, bunday jarayonni xemosorbsiya deb ham atash mumkin. Bunda yutuvchi modda xemosorbent deb ataladi.

Ajralayotgan gazlarni SO₂ dan tozalash maqsadida bir qancha xemosorbsion usuliar tavsiya etilgan, lekin amalda ulardan ba’zilari qo‘Uaniladi. Bu shu bilan bog‘liqki, ajralayotgan gazning hajmi yuqori, ulardagi SO2 gazining miqdori kam. Bunday chiqindi gazlar yuqori harorati va tarkibida changning sezilarli miqdori bilan xarakterlanadi. Absorbent sifatida suv, suvli ernmalar, ishqoriy va ishqoriy yer metallar tuzlarining suspenziyalari qo‘llanilishi mumkin. SO2 gazining suv bilan absorbsiyalanishi quyidagi reaksiya orqali boradi: