M. N. Musayev

rasm. Gaz namunasini qabul qilish moslamasi.

Detektorlar. Gaz kolonkalaridan o‘tgan va alohida-alohida gazlarga ajralgan gaz namunalari xromatografning detektor qismiga yuboriladi. Detektorlarning turli xil ko‘rinishlari mavjud, ular katarometr (qarshiligi o'zgarishi hisobiga), ion shu’lali (H, alangasida ionlanishga qarab), elektron (elektronlaming soniga qarab) va shu kabilar.

Detektoming vazifasi kelayotgan moddalar signalini elektr signaliga aylantirib, potensiometrda piklami ko'rsatishdir. Наг bir moddaning chiqishiga qarab uni vaqti belgilab olinadi va shunga qarab sifat tahlili o‘tkaziladi. Piklaming yuzalarini hisoblab, miqdor tahlili o‘tkazlladi.

Pikning kattaligi moddani konsentratsiyasiga bog'liq bo'ladi. Potensiometrda qayd qilingan piklaming katta yoki kichikligi namunadagi aniqlanayotgan moddalaming miqdoriga bog'liqdir.

Xromatografni tahlilga tayyorlashdan oldin u kalibrovka qilingan bo'lishi kerak.

Bunda toza holdagi sun'iy havo aralashmasi xromatografga beriladi va chiqayotgan piklaming chiqish vaqti qayd qilib olinadi va kalibrovka jadvaliga yozib qo‘yiladi, tahlil qilinayotgan paytda ajralgan piklaming chiqish vaqti kalibrovka jadvalidagi chiqish vaqti bilan solishtiriladi va qaysi moddaga tegishliligi aniqlanadi. Aniqlangan moddalaming miqdoriui hisoblash uchun yuqorida aytib o‘tilgandek piklaming yuzasi hisoblanadi.

Nazorat uchun savollar:

1. 
   Changlar zarrachalarning o‘lchamiga qarab necha guruhga bo‘linadi?
   
2. 
   Oanday chang ushlagichlami bilasiz?
   
3. 
   Havodagi chang miqdori X qanday formula bilan aniqdanadi?
   
4. 
   Sirka kislotasini aniqlash uchun namuna qanday olinadi?
   
5. 
   Kalibrlangan egri chiziq qanday tayyorlanadi?
   
6. 
   Kislotalaming havodagi konsentratsiyasi qanday hisoblanadi?
   
7. 
   Gazoxromatografik usulning afzalliklan va kamchiliklan.
   
8. 
   Xromatografning tuzilishini tushuntirib bering.
   
9. 
   Yo‘naltiruvchi gazning vazifasi qanday?
   
10. 
    Gaz kolonkalarining vazifasi nimadan iborat?
    
11. 
    Detektor funksiyasi nimadan iborat?
    
12. 
    Gazoxromatografda qanday qilib sifat tahlili o‘tkaziladi?
    
13. 
    Tekshirilayotgan moddalaming miqdori qanday aniqlanadi?
    

2.