M. N. Musayev

Ekstraksion usullar

Ekstraksiya neft komponentini olish uchun ishlatihb, organik eritgichlarda neft mahsulotlarining selektiv eruvchanligiga asoslangan.

Eritgichlar kam energiya sarflab to‘liq va yetarli darajada regeneratsiyalanishi (tiklamshi) lozim. Freon, spirt, PAV laming suv eritmalari eritgichlar sifatida ishlatilishi ma’lum.

Aromatik uglevodorodlar ajratish bo‘ycha ekstraksion usullar polyar eritgichlarda ulaming tanlovchan eruvchanligiga asoslangan.

Aromatik uglevodorodlar yuqori zichlikka egadir. Ular emulgatorlarga nisbatan, o‘ta eruvchanlik qobiliyatiga ega bo‘lib, polyar adsorbentlar bilan adsorbsiyalanadi, polyar eritgichlarning ko‘pida va shuningdek, suvda yaxshi eriydilar.

Aromatik uglevodorodlarni tanlovchan erituvchisi sifatida dietilenglikol, tri-tetraetilenglikol, sulfolan, N-formilmorfolin

aralashmasi, dimetilsulfoksid, N, N-dimetilformad eritmalari ishlatiladi. Odatdagi sulfirlash usuli ham qo‘llaniladi.

Chet ellaming konlarida ko‘proq BAROID firmasi tomonidan qo‘llanilayotgan shlamlami zararsizlantirish va organik moddalami olish usuilari qo‘Uaniladi. Oxiigi yillarda BAROID firmasi tomomdan UNITED SOLIDS CONTROL to‘liq yopiq tizimida shlamlami har xil eritgich bilan uch qatlamli yuvish yo‘li bilan burg‘ilash shlamlami tozalash uchun maxsus qurflmalar ishlab chiqilgan. Ushbu 24.8-rasmda keltirilgan Norvegiyaning VR Exploration firmasi tomonidan ishlab chiqilgan qurilmasida burg‘ilash shlamlarini tozalash sxemasi ko‘rsatilgan. Mazkur texnologiya asosida shlam tarkibidagi qoldiq nefl miqdorini 1% gacha tushirish mumkin.

Tozalangan neftni qaytarish


Yupqa plyonkali bug'latgich


Kondesator

Erituvchi quyish sig'imi

Zaxira crituvchili sig'imi

23.8-rasm. VR Exploration firmasining erituvchisi asosida shlamiri tozalash qnrflmasi.

Bufer sig'imidagi Germetiklangan senlrafuga
MOBIL OIL kompaniyasi keng ko‘lamda rezervuarlaming loyqa qoldiqlarini kimyoviy usulda tozalashni qo‘llamoqda. Mexanik usullarda rezervuarlardan olingan loyqa qoldiqlarim suyuq va qattiq fazalarga ajratishini ta’mmlanganlariga qaramasdan, olingan chiqindilar yangi muammolarni yaratadilar. Ekologik talablar qat’iylashgan sari, chiqindilarni yo‘q qilinishida qiyinchiliklar ko‘payadi. MOBIL OIL kompaniyasi tavsiya etgan kimyoviy tozalash jarayoni amalga oshinlganda, rezerv^aiga bir necha miqdorda suv

asosdagi kimyoviy eritma bilan biror eritgich yoki tub yotqiziqlarining tarkibida uglevodorodlar mavjud bo'lgan yengil neft quyiladi. Tub cho‘kindilaming ustki qatlami erishi uchun suv qatlami isitiladi, bu esa kimyoviy reagent chuqurroq o'tishiga yordam beradi. Emulsiyani yemiruvchi komponent neft va suv qatlamlarining ajralishmi ta’minlaydi. Rezemiarlaming tub qoldiqlarini kimyoviy tozalash muddati odatda tavsiya etilgan texnologiya bo'yicha 3—4 haftaga cho‘ziladi. Mexanik tozalashga nisbatan kimyoviy tozalash usulini o‘tkazish sarflanning kamaytirilishi uchun aralashtirgich va boshqa uskunalaming qo'llamshini rad etish lozim. Kimyoviy tozalashda uglevodorodlami ajratib olish darajasi 99% ga yetadi. Neft shlamlarini ekstraksion usulda ishlov berish uchun SAS GOUDA Gollandiya

9. 
   rasm. AQSHning TEXAS NAFTA IND.INC.
   firmasi tomonidan tavslj ■ etilayotgan rezervuarlarni tozalash kompleksi:
   

280 firmasi tarkibida 1 % dan kam qattiq aralashmalar, 1% dan kam suv va shuningdek, toza suv va qattiq aralashmalar bo‘lgan neft olishga imkon beruvchi texnologiyani tavsiya etmoqda. LANSCO usuli bilan rezervuar shlamlami ishlash bo‘yicha yangi jarayonni AQSHning TEXAS NAFTA IND.,INC. firmasi tavsiya etadi (23.9- rasm).