M. Maxkamova

Nazorat savollari:

1. 
   Tashkiliy modellashtirishni tushuntiring.
   
2. 
   Xodimlarni loyihalash nimadan iborat.
   
3. 
   ITT bilan bog‘langan modellashtirishni yoriting.
   
4. 
   Tashkiliy va ITT — strukturalar integratsiyasi nima?
   
5. 
   Jarayonlarni rasmiylashtirishda qanday qadamlar mavjud?
   
6. 
   Kompyuter bilan boshqariladigan ishlab chiqarish jarayonini tushuntirib bering.
   

19-B O B. ISHLAB CHIQARISH JARAYONLARINI NAZORAT QILISH

1. 
   YUTUQ INDIKATORLARI
   

Biznes — qayta tashkil etish bo‘yicha o‘tkazilgan tadbir- larning yutug‘ini baholay olish imkoniga ega bo‘lish uchun qayta tashkil etilgan tizimni taqqoslash va baholash imkonini beruvchi ko‘rsatkichlarni aniqlash zarur. Bu turdagi ko‘rsat- kichlar 4 xil kategoriyaga bo‘linadi:

Ko‘rsatkichlar	Yutuq indikatorlari
Tejamkorlik	Qayta ishlashga va har bir jarayon bilan ishlashga ketgan vaqt Xodimlarga sarf-xarajatlar Materiallarga sarf-xarajatlar Amortizatsiya davomiyligi Unumdorlik Aylanma foydasi
Sifat	Xatoga kvotalar Ma’lumot berishga tayyorgarlik, ma’lumot sifati Ishlab chiqarish jarayonlarining shaffofligi Ma’lumotning dolzarbligi
Mijozlarning qoniqtirilganligi	Mijozning sodiqligi, mijozlararo aloqa Shikoyat tushish chastotasi Muddatlarning kechiktirilishi So‘rov natijalari
Xodimlarning qoniqtirilganligi	Xodimlarning o‘rnini to‘ldirilishi Kadrlar qo‘nimsizligi Xodimlarning motivatsiyalari Topshiriqning aniqligi Kasalliklar

2. 
   NAZORAT VA MONITORING
   

Har bir jarayon Workflow (ishning yurishi) menejment — monitoring tizimi orqali maqsadli baholash uchun zarur bo‘lgan ishga va kutishga oid materiallarni jo‘natadi. Boshqa

ma’lumotlarni buxgalteriyadan olish mumkin (aylanishdan foyda, materiallarga sarf-xarajatlar, shaxslar). So‘rov natijalari jarayonga yo‘naltirilgan maqsadning bajarilish darajasini tek- shirish uchun zarur bo‘lgan materiallarni to‘ldiradi.

Qo‘yilgan maqsadni amalga oshirish maqsadida zarur choralarni ko‘rish uchun olingan ko‘rsatkichlar tekshirilishi va baholanishi zarur (jarayonni aniqroq muvofiqlashtirish).

Sistemali dastur ta’minotini ishlab chiqaruvchi firma Vittekind firmasi uchun talablarni hisobga olgan holda quyidagi tejamkorlik hisob-kitoblarini bajardi.

Misollar:

Yutuq indikatori	Monitoring	Nazorat
1. Qayta ishlash vaqti	Har bir xodim bir ish kuni- da o‘rtacha 22 ta buyurt- mani bajarishi mumkin. Har kuni jami 66 ta bu- yurtma bajariladi.	Avvallari 3 ta xodim birga- likda bir kunda faqat 48 ta buyurtma bajarardi xolos. Hozir 37,5% ga oshirishga to‘g‘ri keladi. Natijada 30% ga oshirib bajariladi.
2. Amor- tizatsiya davomiyligi	TDMga investitsiya: Texnik ta’minot Dasturiy ta’minot Yillik xarajatlar: Tizimli administratsiyalash Yillik jamg‘arma: Binolarga sarf-xarajatlar Materiallarga xarajatlar Ishlab chiqarish unumdorligini oshirish	Amartizatsiya davomiyligi 2,5 yil qilib belgilangan. Sonli material bahosi 270 TDM hajmida belgilangan. Bunga yana yillik 100 TDM hajmidagi netto jam- g‘armasi ham ta’sir qiladi. Shunday qilib amartizat- siya vaqti 2,7 yilni tashkil etadi. Qo‘yilgan maqsadga erishish uchun yana qan- day sarf-xarajatjarni ka- maytirish, yana qanday jamg‘armalar yoki mehnat unumdorligini oshirish mumkinligi haqida o‘ylab ko‘rish kerak.

3. Mijozlar shikoyatlari

Vittekind firmasi mijozlari- ni so‘rovi shuni ko‘rsatdiki, shu vaqtga qadar mijoz- larning 2 % gina buyurt- maning bajarilishidan no- rozi bo‘lgan.

O‘tgan so‘rov bilan solish- tirganda oxirgi natija 10 % ga yaxshilangan.

Har doim ham Vittekind firmasi misolidagi kabi yaxshi natijalarga erishish mumkin emas. Workflow (ishning yurishi) tizimini qo‘llash hozirgina sanab o‘tilgan yutuqlardan tashqari quyidagi kamchiliklarga ham ega bo‘lish mumkin:

• 
  yuqori boshlang‘ich investitsiyalar;
  
• 
  chuqur o‘zgartirishlar tufayli qo‘llanish bilan bog‘liq mu- ammolar;
  
• 
  xodimlarning yutuqni nazorat qilish oldidagi qo‘rquvi;
  
• 
  loyihalash va xizmat ko‘rsatishga bo‘lgan katta sarf-xara- jatlar;
  
• 
  yangi texnikani xarid qilishdagi muammolar (uni mavjud- lari bilan moslashtirish mumkinligi).
  

Nazorat savollari:

1. 
   Biznes jarayonni qayta tuzish tadbirining yutug‘ini, uning tejamkor- ligini, sifatini, mijozlarni va xodimlarni qoniqtirilganligini ifodalay- digan ko‘rsatkichlarni tushuntiring.
   
2. 
   Monitoring tushunchasini aytib bering.
   
3. 
   Nazorat tushunchasi nima?
   

ADABIYOTLAR RO‘YXATI

1. 
   O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. T.: O‘zbekiston, 1992.
   
2. 
   O‘zbekiston Respublikasining «Korxonalar to‘g‘risida»gi qonu- ni. — T.: «Adolat», 1998.
   
3. 
   Karimov I.A. O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka tah- did, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. — T.: O‘zbekiston, 1997.
   
4. 
   Karimov I.A.O‘zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo‘lida. T.: O‘zbekiston, 1995.
   
5. 
   Ìåñêîí Ì., Àëüáåðò Ì., Õåäîóðè Ô.Îñíîâû ìåíåäæìåíòà. Ïåð. ñ àíãë. Ì.: Äåëî, 1995.
   
6. 
   Ãåð÷èêîâà Í.È. Ìåíåäæìåíò. Ì., 1995.
   
7. 
   Gulyamov S.S.Menejment asoslari.T., 1997.
   
8. 
   Ìåíåäæìåíò îðãàíèçàöèè. Ì.: Èíôðà-Ì, 1995.
   
9. 
   Ôàòõóòäèíîâ Ð.À.Ñèñòåìà ìåíåäæìåíòà. Ì.: 1997.
   
10. 
    Y.Abdullayev.«Bozor iqtisodiyoti», 1996.
    
11. 
    M.Rasulov.«Bozor iqtisodiyoti asoslari». — Toshkent: O‘z- bekiston, 1999.
    
12. 
    M.Sharifxo‘jayev, Y.Abdullayev.Menejment. Darslik. Tosh- kent: O‘qituvchi, 2001.
    
13. 
    SH.N.Zaynutdinov., I.U.Murakayev, J.T.Sagdullayev. Menej- ment asoslari. T. Moliya, 2001.
    
14. 
    D.S.Tulaganova, M.A.Akaitdinova.Menejment sotsiologiyasi va psixologiyasi. TDIU. 2004.
    

199

M. MAXKAMOVA, S. YULDASHEVA, SH. XOLMATOVA, O. SHMIGUN