M. Maxkamova

analitik(mavjud amaliyotni va tashkiliy tuzilmani qurishga bo‘lgan talabni o‘rganish); loyihalash(boshqaruv tuzilmasini loyihalash (modellashtirish)); tashkiliy(loyihalangan tashkiliy tuzilmani joriy etish).

Uchinchi bosqich — tashkiliy tuzilma samaradorligini baho- lash.

Boshqaruv samaradorligini baholash topshiriqlarni amalgam oshirish darajasi, boshqaruv tizimining tashkil etilganligi, qabul etilayotgan boshqaruv qarorlarining tezligi va optimalligi bo‘- yicha amalga oshirilishi mumkin. Tashkiliy tuzilma samarador- ligining ayrim parametrlarini qator koeffitsientlardan foydalanib aniqlash mumkin:

1. 
   zveno koeffitsienti:
   

^Êzv ^{= T}zv. f. ^{/ T}zv. o

Bu yerda T_{zv. f.} — mavjud tashkiliy tuzilma zvenolar soni;

T_{zv. o} — tashkiliy tuzilma zvenolarining optimal soni;

2. 
   hududiy mujassamlashish koeffitsienti:
   

^Êh. ê ^{= T}tsh. f. ^{/ T.,}

Bu yerda T_{tsh. f.} — bizning tashkilotimiz faollik ko‘rsatayot- gan hududda shu kabi tashkilotlar soni;

T. — shu ko‘rinishdagi tashkilotlarning ushbu hu- duddagi soni;

3. 
   boshqaruv tashkiliy tuzilmasi samaradorlik koeffitsienti:
   

Ê_e = N_o / H_b,

Bu yerda N_o — boshqaruv tashkiliy tuzilmasi faoliyatidan olingan oxirgi natija (samara);

H_b — boshqaruv sarf-xarajatlar (ma’muriy bosh- qaruv personal (MBP) moyanasi, bino uchun ketadigan xarajatlar, boshqaruv axborotini qabul qilish va uzatish va sh.k.).

Shu narsani nazarda tutish kerakki, boshqaruvning tashkiliy tuzilmasi bilan boshqaruv faoliyati natijalari aro o‘zaro bog‘liq- likni qidirish juda qiyindir. Ko‘pincha tashkiliy tuzilmaning holati va samaradorligini boshqarilayotgan obyekt faoliyatini xarakterlovchi ko‘rsatkichlar yordamida baholanadi.

Boshqaruv samaradorligi S_b odatda boshqaruv samaradorli- gini B_i ishlab chiqarish samaradorligiga S_i bo‘lgan nisbati bilan tasvirlanadi. S_i boshqaruvga sarflangan xarajatni A_b asosiy va aylanma jamg‘armalarga D bo‘lib hisoblanadi va jamg‘arma qiy- mati birligini boshqaruvga sarflangan xarajati E_p ni ifodalaydi.

64

E_p esa shartli toza mahsulotni (V_t.m.) sanoat ishlab chiqarish per- sonaliga S_p bo‘lish bilan aniqlanib bir odamga to‘g‘ri keladigan ishlab chiqarish mahsuloti miqdorida ifodalanadi.

S_i (A_b / D)

S_b = S_i = (V_t.m. / S_p).

Samaradorlikni aniqlash uchun eng yaxshi ko‘rsatkich Ê_e.f.b hisoblanadi:

(Q_b / L_s.p)

Ê_e.f.b = 1 — (F_t. / Å_of)

Bu yerda Ê_e.f.b — boshqaruv samaradorlik koeffitsienti;

Q_b — boshqaruvdagi bitta odamga boshqarishga to‘g‘ri keladigan xarajat;

L_{s. p.} — umumiy ishlovchilar soniga boshqaruv xo- dimlarining soniga nisbatan vazni (soni);

F_ò — jamg‘arma bilan ta’minlanganligi (bitta ish- lovchiga to‘g‘ri keladigan asosiy va qaytarma vosi- talar);

Å_îô — jamg‘arma tarqatish (asosiy va aylanma jam- g‘armalar birligiga to‘g‘ri keladigan shartli toza mahsulot).

Shunday qilib, tashkiliy tuzilmaning hisoblab chiqilgan parametrlari samaradorligi jadvalda aks ettirilishi mumkin:

Tashkiliy tuzilmani loyihalash bo‘yicha amalga oshiriladigan ishlar nomi	Natijalar (ko‘rsatkichlar)
	Tadbirlar miqdori	Tadbirlarni bajarish uchun xarajatlar mln.s.	Tadbirlarni joriy etishdan olinadigan daromadning o‘sishi mln.s.	Personalni nisbiy qisqarishi	Unumdorlikni o‘sishi
1. Tashkiliy tuzilma va boshqaruv shaklini takomillashtirish, zvenolar- ni qisqartirish, tashkilotni mustah- kamlash, tuzilma bo‘linmalari tarki- bining o‘zgarishi, mehnatni taqsim- lash va kooperatsiyalash.

3—3875 ₆₅

2. Texnikaviy va axborot ta’mino- tini mukammallashtirish.
3. Boshqaruv usullarini mukam- mallashtirish.
4. Boshqaruv funksiyasining o‘z- garishi va sh.k.

Xullas, boshqaruv faoliyatining samaradorligini oshirishning muhim vositasi bo‘lib hisoblanishi tashkiliy tuzilmani boshqa- rishni loyihalash bo‘yicha hamma ishlar uni mukammallashtirish bo‘lib hisoblanadi.