M. Mamadazimov


MAVZU. 71-§. Orbital manyovrlar. Sun’iy yo‘ldosh orbita tekisligini o‘zgartirish



Download 7,58 Mb.
bet75/81
Sana03.01.2022
Hajmi7,58 Mb.
#316115
1   ...   71   72   73   74   75   76   77   78   ...   81
Bog'liq
astronomiya 11 uzb


MAVZU. 71-§. Orbital manyovrlar. Sun’iy yo‘ldosh orbita tekisligini o‘zgartirish


  1. metod. Zarur bo‘lganda sun’iy yo‘ldosh (SY) orbita tekisligini ma’lum bur- chakka o‘zgartirish katta energiya sarfi bilan amalga oshiriladi. Masalan, aylanma orbitada  tezlik bilan harakatlanayotgan SY tezligining qiymatini o‘zgartirmagan holda, uning orbitasini  burchakka burish talab etilsin. U holda buning uchun zarur bo‘lgan Δυ tezlik impulsning kattaligi, 121-rasmdagi tezliklar (υ0 – dastlab- ki; υn.t. – orbita tekisligi α burchakka burilgandan keyingi natijaviy; Δυ – talab qilinadigan manyovr tezligini xarakterlaydi) vektorlarining qo‘shilishidan tashkil topgan teng yonli uchburchagiga ko‘ra, ushbu formuladan topiladi:



2 0

sin , bunda Δυ = 2

2

sin . (1)

0 2



Agar yo‘ldosh orbitasi tekisligini M nuqtada 90 li burchakka burish talab

etilsa, u holda Δυ0 = 2υ0 sin 45° ligidan


Δυ = bo‘ladi. (2)

Bu ifodadan yo‘ldosh orbitasini 90 ga o‘zgartirish uchun zarur bo‘lgan tez- likning qiymati juda katta – ikkinchi kosmik tezlikka teng bo‘lishi ma’lum bo‘lib, orbitani bunday o‘zgartirish juda katta energiya sarfi bilan kechishi aniq bo‘ladi.



  1. metod. Shu bois yo‘ldosh orbitasi tekisligini katta burchakka burish talab etilganda, uni «cheksizlik orqali burish» deyiluvchi boshqa bir metod orqali amalga oshirilsa, bu jarayon raketa yoqilg‘isining katta tejami bilan yuz beradi.

Gap shundaki, yo‘ldosh Yer atrofi aylanma orbitasidan parabolik orbitaga yaqin trayektoriyaga chiqarilsa, uning tezligi cheksizlikda nolga yaqin bo‘lganidan uning tekisligini cheksizlikda zarur bo‘lgan burchakka burish uchun lozim bo‘lgan tezlikning miqdori (Δ) ham (1) formulaga ko‘ra nolga intiladi. U holda yo‘ldosh orbitasining tekisligini cheksizlikda α burchakka burish uchun zarur bo‘lgan tezliklarning to‘la impulsi Δυ′, tezliklarning quyidagi tashkil etuvchilarining yig‘indisidan iborat bo‘ladi:

Δυ′ = (

20  0 )    (

20  0 ) , (3)

bu yerda birinchi qavs – yo‘ldoshni parabolik orbitaga o‘tkazish uchun zarur tezlik impulsini, ikkinchi had Δ – cheksizlikda tezlikni  burchakka burish uchun zarur bo‘lgan tezlik impulsini (u yerda υ0 ≈ 0 bo‘lganidan, Δ ham nolga intiladi) va, nihoyat, uchinchi qavs – yo‘ldosh cheksizlikdan qaytib kelgach, uning parabolik tezligini boshlang‘ich 0 tezlikkacha kamaytirish uchun zarur bo‘lgan impulsni xarakterlaydi.

Shubhasiz, yo‘ldosh orbitasini kichik burchakka burish uchun talab etiladigan


tezlikni qiymati (1) ga ko‘ra, 2

sin

0 2

ga teng bo‘lishini e’tiborga olsak,


u holda yo‘ldoshning orbita tekisligini α burchakka burish uchun, qanday kattalikdagi burchakkacha uni o‘z o‘rnida burish, «cheksizlik orqali burish»dan qancha afzalligini aniqlashga imkon beradi. Buning uchun (2) va (3) ifodalarni tenglab, osongina chegaraviy  burchakning qiymatini topish mumkin:

( 20  0 )    ( 20  0 ) = 2

sin . (4)

0 2


Tenglamadagi Δ cheksizlikda nolga intilganidan

20 (

1) = 2

sin

0 2


bo‘ladi, (5)

bu yerdan α = 4854′ (6)

ni tashkil etishi ma’lum bo‘ladi. Binobarin, bunday holda orbitani  burchak- ka burish uchun talab etilgan tezliklarning impulslari har ikkala hol uchun teng bo‘lib, orbitani bundan katta burchakka burishda uni «cheksizlik orqali burish» har doim tejamli bo‘lib, aksincha, uni 4854′ dan kichik burchakka burish talab etilsa, uni shu joyning o‘zida (ya’ni (2) formula yordamida) burish energetik jihatdan tejamli kechishi ma’lum bo‘ladi.



Download 7,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   71   72   73   74   75   76   77   78   ...   81




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish