|
63
3.1. «Aqlli” matolar ishlab chiqarish
Insoniyat tarixida tajriba dizaynida «aqlli» matolar ishlatila boshlanadi.
“Aqlli” matolar teridan ko`ra qulayroq bo`lib, sovuqda isitiladi, issiqda
salqinlashadi va haroratga qarab hatto hajmini o`zgartiradi. Ko`p asrlar davomida
insoniyat tarixi kabi kostyumlar tarixida tubdan yangi narsalarni topish deyarli
mumkin emas. Biroq, Corpo Nove-shahrida yashovchi italiyalik dizayner Mauro
Taliani, agar kun davomida ob-havo o`zgarsa, odam o`z kiyimiga tobe bo`lib
qolishi mumkinligini ta’kidladi. Ko`p qavatli konstruktsiyalarda – belli kiyimlarda
"shimlar shakl o`zgarishi" – xolatini saqlamaydi. Taliani "Aqlli" matolarni
yaratishni, namlik va haroratga qarab o`zgarishi mumkin bo`lgan "tirik" kiyim
konstruktsiyalarini qurishni boshladi. Talianining mahorat cho`qqisi bu -
dangasalar uchun ko`ylakdir. Matoning tarkibida nikel, titan, neylon mavjud.
Ushbu kompozitsiyaning o`ziga xos "shakl xotirasi" deb nomlangan xususiyati bor.
Atrofdagii harorat ko`tarilganda, ko`ylakning englari bilakdan tirsagigacha bir
necha soniya ichida ko`tarilishi mumkin.
Termometr bir necha darajaga pastlasa, yengning avvalgi uzunligi tiklanadi.
Dizaynerning ta’kidlashicha, kiyim nafaqat atrof-muhit haroratiga, balki tana
yuzasi haroratiga ham reaktsiya qiladi. Ya’ni, agar odam terlasa, kiyim ham
shaklini o`zgartiradi. Dangasa uchun ko`ylak uzoq g`ijimlanmaydi, xatto
chamadonga betartib tashlansa ham o`z holatini saqlab qoladi. Har qanday holatda
ham u 30 soniyadan keyin o`z shaklini tiklaydi. Hozirga qadar atigi 200 ta bunday
ko`ylak mavjudligi ma’lum va ularning barchasi kulrang metalldan tayyorlangan.
Ularning har birining narxi 3750 dollarni tashkil etadi. Endi Taliani, agar havo
sovuqroq bo`lishni boshlasa, tanaga yanada yaqinroq joylashishni boshlaydigan
ko`ylakni ishlab chiqmoqda. Corpo Nove ekstremal vaziyatlarda ishlatiladigan
matolarga tayanadi. Bu yuqori texnologiyali dunyoda muvaffaqiyatga erishish
uchun yaratilgan dizaynerlik uslubimi yoki ekstremal kelajakka pessimistik
qarashmi yoki yo`qmi, bu mavhum bo`lib qolmoqda. “Aqlli” kiyim namunalaridan
biri bu havo sovutish miniatyurasiga ega bo`lgan o`z-o`zini sovutadigan kamzul -
64
nimcha. Sovutish suvi bo`lgan 50 metrli plastik trubka nimcha ichiga tikilgan.
"Ushbu nimcha modeli harorati 70 darajadan yuqori bo`lgan atom stantsiyalaridagi
ishchilar uchun maxsus ish kiyimlari konstruktsiyasidan olingan", deydi Corpo
Nove texnologi Filippo Pagliay. Yana bir model ishlanmasi - bu "Mutlaq nol" deb
nomlangan sovuq temperaturasidan qat’iy nazar, odamni isitishda davom etadigan
jaket. Uning modelida noyob modda aerogel ishlatadi. Corpo Nove vakillarining
ta’kidlashicha, bu 99,8% havoga asoslangan dunyodagi eng yengil material
hisoblanadi. Bunday kiyimlar 80 daraja sovuqda ham inson tanasini isitishi
mumkin.
Printsip juda oddiy - havo qatlami eng yaxshi izolator bo`lib xizmat qiladi va
bu xususiyat O`rta Osiyo paxtali xalatlari choponlarda, Shimoliy Sibirning
mo`ynali kiyimlarida va o`tgan asrlarda "puxovik" deb nomlangan kiyimlarda
namoyon bo`ladi. Corpo Nove-ning yana bir qiziqarli modeli - mototsiklist yoki
velosipedchi uchun mo`ljallangan jaket bo`lib, u mototsiklga yoki velosipedga
ulanadi va ishlab chiqarilgan energiya simlar orqali kiyimlarga uzatiladi.
Isitishning maksimal darajasi 43 gradus selsiyga teng. Agar yonida "yonilg`i
quyish" mumkin bo`lgan transport bo`lmasa, ishlab chiqilgan batareyalar
o`rnatilgan maxsus kamar orqali erishiladi. Takomillashtirilgan jaket modeliga
minikompyuter o`rnatilgan bo`lib, u tananing turli qismlarini isitishni
dasturlashtirishga imkon beradi.
65
13 - rasm. “Aqlli” kiyimlardan namuna
Noan’anaviy bunday kiyimlar ishlab chiquvchilarining ta’kidlashicha,
ularning
iste’molchilari
ekstravagant
kiyimlarning
yuqori
darajadagi
kollektsionerlari emas, balki oddiy yuk mashinalari haydovchilar, ishchilar qulay
va harorat keskin o`zgarishidan himoyalangan kiyimlarga ehtiyoji bor kishilardir.
Vaholanki, "oddiy haydovchi" narxi lokomativ vagoni narxiga teng bo`lgan
kamzulga ega bo`lishi ehtimoli juda qiyin. Kiyimlarning zamonaviy dizaynida
optik tolali, sut oqsili, polimerlar ishlatilgan, kiyimdagi sun’iy yoki haqiqiy charm
naqshlaridan olingan andoza raqamli usulda kiyimlarga bosiladi. Shuningdek, eng
g`ayrioddiy kiyim bu - Paco Rabanne (Paco Rabanne) yaratgan - alyuminiy va
shishadan tikilgan kiyimdan xavfsiramaslik kerak. Kiyim nafaqat mustahkam va
qulay bo`lib, u egasining faoliyat sohasini aks ettira oladi hamda "ishlab chiqarish
66
vositasi"ga aylandi: sovuq qurol yoki radioaktiv nurlanishdan qo`rqmaydigan, o`q
o`tkazmaydigan kostyumlar allaqachon yaratilgan. Bundan tashqari, bunday
kostyumning og`irligi odatdagidan bir oz og`irroq. Yana ham qulaylik yaratish
maqsadida telefonlar, MP3 pleyerlar, quloqchinlar, mikrofonlar bilan jihozlangan
eksklyuziv modellar mavjud. Organayzer jihozlar kiyimning yoqasiga,
cho`ntaklariga sumkalarga yashiringan bo`lishi mumkin. Bunday modellarning
narxi 600 dan 2500 dollargacha yoki undan ham yuqori turadi. Ular erkin savdoga
chiqariladi.
O`ziga xos aqlli mato birinchi "Ekologik toza" kiyimlardan biri dеb
hisoblanishi mumkin, chunki u quyosh enеrgiyasidan foydalanadi va kiygan
odamga o`z tеlеfonini, musiqa plееrlarini va boshqa elеktr enеrgiyasini zaryadlash
imkoniyatini bеradi.
14 - rasm. Ekologik toza kiyim
Qurilmalar batarеya quvvati bugungi kunda ko`chma tеxnologiyalar uchun
eng katta to`siqlardan biri bo`lganligi sababli, ushbu ko`ylaklar zamonaviy
67
tеxnologiyalarga asoslangan odamlar duch kеladigan eng katta muammolardan biri
- o`z qurilmalarida yo`lda ko`proq elеktr quvvat (zaryad) olib yurishni hal qilishga
qaratilgan.
Aqlli matolarda kichkina bir-biriga bog`langan quyosh batarеyalari mavjud
bo`lib, ular mayda batarеyalarni zaryadlaydi. Ushbu kiyimni kiygan kishi
smartfon, planshеt yoki iPod batarеyasi tugashi oldidan uyga shoshilish haqida
hеch qachon tashvishlanmasligi kеrak.
Lady Gaganing sobiq stilisti Nikola Formichеtti ham 2013 yilda Quyosh
batarеyalaridan tikilgan libos ustida ishlamoqda dеgan mish-mishlar tarqalgan edi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
