2.2. “Gratsiya” SAPR evolyutsiyasi
Tikuvchilik buyumlari ishlab chiqarishni kompleks loyihalash va tayyorlash
o`z ichiga ko`plab zamonaviy dasturiy-texnik tizimlar dasturiy ta’minot nazorati
ostida ishlaydigan kompyuterlar va jihozlarning kombinatsiyalarini oladi. Texnik
vositalar etarlicha muvofiqlashtirilgan. Ularni tanlash va sotib olish qiyin emas.
Kompleksning samaradorligidagi dasturning rolini baholash qiyin: bu tizimning
"miyasi"
hisoblanadi.
Tikuvchilik
buyumlarini
ishlab
chiqarishni
52
avtomatlashtirishning asosiy vazifalari va ularni "Gratsiya" SAPRda echish yo`llari
ko`rib chiqiladi. Avtomatlashtirilgan loyihalash (SAPR) tizimlarini yaratish va
tikuvchilik buyumlarini ishlab chiqarishga tayyorlash bo`yicha o`ttiz yildan ziyod
vaqtda ortirilgan tajriba ushbu sohaning xarakterli vazifalari va ularni echishdagi
yondashuvlarini yoritishga imkon beradi.
Birinchi vazifa - bu SAPR yo`naltirilgan material yuzasiga joylashmalarning
joylashtirilishi bo`lgan. Bu qaror ommaviy ishlab chiqarishni ta’minlashga
qaratilgan. Mazkur bosqichda materiallardan tejamkorlik bilan foydalanish
masalasi hal qilinadi. Tuzilgan joylashma nafaqat iqtisodiy, balki texnologik
jihatdan ham aniq bo`lishi kerak.
Joylashmani loyihalash dasturida ko`plab omillar hisobga olinishi kerak:
materialning xususiyatlari va uning gullari, to`shama to`shash usuli va nuqsonli
zonalarning mavjudligi, ishlatiladigan bichish uskunasining xususiyatlari.
Muammoni hal qilish uchun “Gratsiya” dasturi qo`lda, avtomatik va yarim
avtomatik tartibda joylashma loyihasi rejimlarini taklif qiladi. Usullarning har biri
o`ziga xos xususiyatlarga ega va o`z afzalliklarini ko`rsatadi. Ammo bir narsa
shubhasizki, eng samarali va tabiiy rejim bu - yarim avtomatik ish rejimidir. Bu
qiyin rasmiylashtirilgan texnologik talablarni hisobga olishga, joylashma
tayyorlovchining tajribasi va kompyuter tezkor dasturi o`rtasida o`zaro ijodiy
hamkorlik muhitini yaratish imkonini beradi. Birgalikda ular har biri alohida
ishlagandan ko`ra texnologik joylashmani tezroq va tejamliroq yaratadilar. Yarim
avtomatik loyihalashtirish rejimini amalga oshirish juda qiyin. Buni amalga
oshirish uchun avval mukammal avtomatik rejimni amalga oshirish va uni har
qanday vaziyatga qo`l bilan boshlab birlashtirish kerak. “Gratsiya” da bu tizim
dasturiy ta’minotining asosini akademik V. L. Rvachev maktabi tomonidan olingan
geometrik loyihalashning matematik usullari sohasidagi fundamental tadqiqotlar
natijalari ekanligi tufayli mumkin bo`ldi. Ularga asoslanib, mustahkam poydevor
sifatida zamonaviy fan va amaliyot talablariga javob beradigan tizim
yaratildi.Tizim korxona va ta’lim muassasalarining etakchi mutaxassislari bilan
yaqin ijodiy hamkorlikda yaratilgan, ishlab chiqilgan va takomillashtirilgan.
53
Ikkinchi
vazifa
– konstruktorlik tayyorgarlik bo`yicha o`qishni
avtomatlashtirish. Moda sanoatining rivojlanishi va yengil sanoat mahsulotlari,
xalq iste’moli tovarlari bozorida raqobatning kuchayishi bilan uning dolzarbligi
sezilarli darajada oshdi. Konstruktorlar tayyorlashning asosiy maqsadi har xil
razmer va bo`y o`lchamidagi mahsulotlarning benuqson sifatiga ega modellar
assortimentini tezlikda o`zgartira olishdan iborat. An’anaviy yondoshuv, bazaviy
o`lchamli andazalarni raqamli o`lchagich – digitayzer yordamida kompyuterga
kiritish orqali boshqa ko`plab razmer-bo`y o`lchamidagi andozalarni belgilangan
me’yorlar asosida gratsiyalash andazalar ishlanmasining vaqtini qisqartirmaydi va
mahsulotning sifatining zarur darajasini ta’minlay olmaydi. Avvaldan ko`plab yirik
korxonalarning rahbarlari va mutaxassislari uzoq vaqt davomida shunday xulosaga
kelishib olishgan edi va “Gratsiya” ishlab chiqaruvchilarini ularni dasturning
afzalliklariga ishontira olganlar. Shuning uchun, 1995 yilda "Gratsiya"da ushbu
muammoni hal qilish uchun konstruktorlik ishlari bo`yicha o`qishni
avtomatlashtirishga yangi yondashuv taklif qilindi. U yuqori darajadagi kompyuter
texnologiyalarini tatbiq etadi va konstruktorlik barcha ko`rsatkichlarini yangi
darajadagi yaxshilagan holda echishni kompleks avtomatlashtirishni ta’minlaydi.
Ushbu yondashuv klassik, analitik, hisoblash va grafik usulni qo`llab-quvvatlaydi,
har qanday konstruktorlik uslubi, metodikalar to`plami yoki shaxsiy original
uslubda ishlashga imkon beradi. Konstruktor-dizayner ijodiy ishlarni bajaradi - har
qanday mahsulotni istalgan konstruktsiyalash usuli bilan har qanday buyum
loyihasini ishlab chiqadi, loyiha qurilish jarayonini bazaviy razmer-bo`y
o`lchamlari asosida algoritm shaklida qayd qiladi va saqlaydi. Tizim muntazam
texnik ishlarni bajaradi - kerakli razmerlarning, bo`y va to`liqlikdagi andozalarini
yaratadi, individual raqamlar va populyatsiyaning boshqa o`lchovli aholi
tipologiyalari
bo`yicha
modellarning
andozalarini
yaratadi,
o`zgarishlar
kiritilgandan keyin andozalarni tiklaydi, ish yo`l-yo`riqlari tabelini va
andozalarning spetsifikatsiyasini tuzadi. Andoza ko`paytirishdagi muhim va ko`p
vaqt talab qiladigan vazifasi o`lchovli belgilarning mos keladigan qiymatlari bilan
qurilish algoritmi tizimi tomonidan takroran bajarilishi natijasida avtomatik
54
rejimda bir necha daqiqada aniq hal qilinadi. Har bir o`lchamda andozalar
boshidan oxirigacha yangidan quriladi, andozalarning shakli xotiraga olinadi va
ularning yuqori aniqligi ta’minlanadi. Alohida figurada andozalarni qurish vazifasi
aniq bir odamning o`lchovli xususiyatlarini va uning holatini hisobga olgan holda
algoritmni takroran bajarish natijasida bir daqiqada hal qilinadi. Shaxsning shakli
haqida to`liq ma’lumotni tezda olish uchun, kontaktsiz harakatlarning elektron
moslamalari
Bodiskanerlardan
tobora
ko`proq
foydalanilmoqda.
Mato
xususiyatlari, moda yo`nalishlarini o`zgarishi va oshib borayotgan moda talablari
andozalarni tiklash vazifasi algoritmni kirishish koeffitsientlari, qo`shimchalar va
konstruktorlik echimlarining yangi qiymatlari bilan takroriy bajarilishi natijasida
bir necha daqiqada hal qilinadi. "Agar ..., keyin ..., aks holda...." shartli
operatoridan foydalanish har qanday shartli vaziyatni qayd etish va uni avtomatik
ijro etish rejimiga o`tkazish, har bir o`lchamdagi andozalarini qurishning o`ziga
xos xususiyatlarini hisobga olish, konstruktsiyalashning modulli printsipini amalga
oshirish, intelektual va tsiklli jarayonlar, vaziyatni avtomatik boshqarish va sozlash
imkonini beradi. Mo`ynali buyumlar, bolalar, maxsus kiyimlar va sport anjomlari,
turistik jihozlari loyihasini ishlab chiqishda taklif etilgan vositalar ayniqsa samarali
bo`ldi. Mahsulot qanchalik murakkab bo`lsa, samaradorlik shuncha yuqori bo`ladi.
Yuqori darajadagi "Gratsiya" kompyuter texnologiyalarining afzalliklaridan ijodiy
foydalanish
tashqaridan
bo`lgan
buyurtmalarni
joylashtirishda
yangi
munosabatlarni keltirib chiqardi. An’anaga ko`ra, boshqa korxonaga buyurtma
berishda, “Buyurtmachi” “Bajaruvchi” ga jismoniy yoki elektron pochta orqali har
xil razmerdagi va rost-bo`yda andozalar to`plamini topshiradi. “Bajaruvchi”
“Gratsiya” bo`yicha ishlayotgan bo`lsa, buyurtmachiga bazaviy o`lchamlardagi
mahsulot namunasini topshirish kifoya. konstruktor "Gratsiya"da asosiy
o`lchamdagi andozalarni yaratadi, so`ngra namunalar tikiladi, berilgan
taqqoslangan namunaga nisbatan o`z fikrlarini bildiradi. Tizim bir necha daqiqada
kerakli razmer va bo`y o`lchamlaridani andozalarni yaratadi, kerakli konstruktorlik
hujjatlarini tayyorlaydi. Ushbu yondashuv ikkala tomonning ish hajmini, ishlab
55
chiqarishga tayyorlash vaqtini sezilarli darajada kamaytiradi va mahsulotni har
qanday o`lchamlarida sifatini ta’minlaydi.
Uchinchi vazifa, ishlab chiqarish jarayonini avtomatlashtirish har qanday
mahsulot - dizayner, konstruktor va texnologlarning homkorlikdagi faoliyatlari
natijasi ekanligiga asoslanadi. “Gratsiya” da ularning ijodiy hamkorligi uchun
sharoit yaratishga katta e’tibor qaratildi. Loyihalashning dastlabki bosqichida ular
mahsulotni loyihalash va ishlab chiqarishning barcha jihatlari va nyuanslarini
muhokama qilib, aniqlashtirib va kelishgan holda mahsulotning texnik tavsifini
yaratadilar. Bu texnik xujjat mahsulot ishlab chiqarish xaritasi vazifasini bajaradi.
Konstruktor tayyor mahsulot detallari sirtida tarkibiy chiziqlarni ishlab chiqadi.
Keyin, ishlab chiqarishning texnologik ketma-ketligiga asoslanib, ishlatilgan
uskunalar va ishlov berish turlarini hisobga olgan holda, chok xaqlari
qo`shimchalari va burchak qismlarining hisobi amalga oshiriladi. Texnologik
ketma-ketlikni yaratishda texnolog kerakli andozalarni olib, qirqim, kesim
bo`limlarini tanlab, ulardan operatsiyalarni bajarish va ip sarfini hisoblash, vaqtini
aniqlash uchun foydalanishi mumkin. Texnologik ketma-ketlik asosida mehnat
sxemasi bo`linmasi yaratiladi. Uning ishlashining xususiyatlari tizim tomonidan
hisoblanadi.
To`rtinchi vazifa - buxgalteriya hisobi, rejalashtirish va boshqarish
jarayonlarini avtomatlashtirish har doim muhim bo`lib kelgan va zamonaviy bozor
dinamikasining oshishi munosabati bilan ayniqsa dolzarb bo`lib kelgan. Samarali
qarorlarni tezkor qabul qilish uchun mahsulot ishlab chiqarish va sotish
dinamikasi, moddiy resurslarning mavjudligi to`g`risida ishonchli ma’lumotga ega
bo`lish kerak. Bu nafaqat ishlab chiqarishni tayyorlash va biznes jarayonlarini
avtomatlashtirish, balki ular o`rtasidagi bog`liqlikni ta’minlash uchun zarur.
O`zaro aloqani ta’minlash va ishlab chiqarish xususiyatlarini hisobga olgan holda,
1C dasturlari yordamida yuqoridagi muammolarni hal qilish juda qiyin. “Gratsiya”
ni rivojlantirish guruhi yagona ma’lumotlarni tashkil etish kontseptsiyasi doirasida
barcha jarayonlarni avtomatlashtirishga va ular orasidagi tashkiliy aloqani
ta’minlashga muvaffaq bo`ldi. Materiallar va tayyor mahsulotlarning buxgalteriya
56
hisobi, mahsulotlar assortimentini rejalashtirish va ishlab chiqish, mahsulot ishlab
chiqarishni rejalashtirish, ishlab chiqarishga tayyorlash, xarajatlarni boshqarish va
korxonalarni boshqarish dasturlari ishlab chiqilgan va korxonalarda samarali
qo`llanilmoqda. Korxona rahbari istalgan vaqt uchun har qanday mahsulotni ishlab
chiqarish, jo`natish va to`lash dinamikasi to`g`risida to`liq ma’lumotga ega,
shuning uchun kelgusi davr uchun maqbul ishlab chiqarish rejasini shakllantirish
uchun foydalanishi mumkin. Bugungi kunda “Gratsiya” eng zamonaviy SAPR
tizimlaridan biridir. Loyihalash jarayonlarini avtomatlashtirish darajasi, intellektual
qobiliyatlarning mavjudligi va muammolarni hal qilishning murakkabligi bo`yicha
u mahalliy va chet elda ishlab chiqarilayotgan avtomatik tizimlardan ustundir.
Fan va amaliyot talablarini qondiradi. Muvaffaqiyat kaliti va tizim
rivojlanishining manbai korxona va ta’lim muassasalarining etakchi mutaxassislari
bilan yaqin o`zaro manfaatli hamkorliklaridir. Ijodiy, haqiqiy voqealar pallasida
qo`lni qo`lga berib, ular dolzarb vazifalarni belgilab oladilar, ularning yechimlarini
aniqlashtiradilar, tizim tomonidan taqdim etiladigan cheksiz imkoniyatlardan
foydalanishda yangi yondashuvlar taklif qiladilar. Ta’lim muassasasida o`quv
jarayonini tashkil etishni takomillashtirish va ilmiy tadqiqotlar o`tkazish, ta’lim
aloqasini mustahkamlash nuqtai nazaridan ko`plab foydali konstruktiv takliflar
ta’lim muassasalari mutaxassislari tomonidan ishlab chiqilgan. Ularning sa’y-
harakatlari tufayli “Gratsiya” ning yuqori darajadagi kompyuter texnologiyalari
ijodiy muhitga ega ekanligi, ishlab chiqarish muammolarini muvaffaqiyatli hal qila
oladigan malakali mutaxassislarni tayyorlash uchun asos bo`lmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |