M. M. Mirsaidov, P. J. Matkarimov, A. M. Godovannikov materiallar

Asosiy materiallar uchun ruxsat etilgan normal kuchlanish [

σ

] ning 

chegaraviy qiymatlari 

1.1-jadval

 

Ruxsat etilgan kuchlanish 

kgk/sm

2

 

Material 

Cho‘zilishda [

σ

]

ch 

Siqilishda [

σ

]

s

 

Kul rang cho‘yan 

28 … 800 

1200 … 1500 

Po‘lat St 0 va St 2 

1400 

 

Po‘lat St 3 

1600 

 

Po‘lat St 3 (ko‘priklarda) 

1400 

 

Uglerodli po‘lat 

(mashinasozlikda) 

600 … 2500 

600 … 2500 

Ligerlangan po‘lat 

(mashinasozlikda) 

1000 … 4000 

va yuqori 

Mis 

300 … 1200 

 

Latun 

700 … 1400 

 

Bronza 

600 … 1200 

 

Alyuminiy 

300 … 800 

 

Alyuminli bronza 

800 … 1200 

 

Dyuralyumin 

800 … 1500 

 

Tekstolit 

300 … 400 

 

Getinaks 

500 … 700 

 

Fanera 

400 … 500 

 

Qarag‘ay tolalar bo‘ylab 

70 … 100 

100 … 120 

tolalarga ko‘ndalang 

– 

15 … 20 

Dub 

tolalar bo‘ylab 

 

90 … 130 

 

130 … 150 

tolalarga ko‘ndalang 

– 

20 … 35 

Tosh devor 

3 gacha 

4 … 40 

g‘isht devor 

2 gacha 

6 … 25 

---

 

26

undan eng katta kuchlanish sterjenning qaysi kesimiga to‘g‘ri 

kelayotganini aniqlash kerak. 

Barcha hollarda sterjen ko‘ndalang kesimida hosil bo‘ladigan  

kuchlanishni quyidagi ifoda yordamida aniqlash mumkin: 

 

 

 

Kesimdagi ichki kuchlarning kattaligi ichki kuchlar epyurasidan 

aniqlanadi.   

Ko‘ndalang kesimning geometrik xarakteristikasi deganda uning 

o‘lchamlari va shaklini matematik usulda bayon qilish hamda ularni 

biror sanoq sistemasiga nisbatan aniqlash tushuniladi. 

Yuqorida qayd etib o‘tilganidek, mustahkamlikni ta’minlash uchun 

kuchlanishning eng katta qiymatlari ruxsat etilgan kuchlanishga teng 

yoki undan kichik bo‘lishi kerak. 

 

 

 

Ushbu ifoda mustahkamlik sharti deb ataladi va materiallar 

qarshiligining aksariyat masalalarini yechish uchun asos bo‘lib xizmat 

qiladi. Ushbu usul ruxsat etilgan kuchlanishlar bo‘yicha mustahkamlikni 

hisoblash usuli deyiladi.  

        

 

Yuqorida aytib o‘tilgan fikrlardan kelib chiqib, konstruksiya 

elementining   mustahkamligini    baholash   uchun   yana   bir    bor 

quyidagi xulosalarni eslatib o‘tish zarur: birinchi ko‘ndalang kesimlarida 

paydo bo‘ladigan ichki kuchlarning qiymatlari aniqlanadi, ikkinchi 

ko‘ndalang kesimlarda hosil bo‘ladigan kuchlanishlarning qiymatlari 

aniqlanadi,   uchinchi xavfli kesim aniqlanadi (eng katta kuchlanishning 

qiymatiga  qarab), to‘rtinchi konstruksiyaning xavfli kesimidagi 

mustahkamligi mustahkamlik shartidan foydalanib baholanadi.  

 

---

 

27

 

 

 

 

 

II bob