M. M. Mamadazimov A. M. Tillaboyev Sh. E. Nurmamatov


II-BOB. KOSMONAVTIKA ASOSLARI



Download 3,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet57/121
Sana01.01.2022
Hajmi3,36 Mb.
#289107
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   121
Bog'liq
astronomiya kursidan masalalar to'plami(1)

II-BOB. KOSMONAVTIKA ASOSLARI 
1-§. Tortishishning markaziy maydoni.  
Energiya integrali formulasi. Markaziy maydonda jismning harakati.  
 
1.  Uchish  paytida  KAga  ta’sir  etadigan  eng  muhim  tabiat  kuchlaridan  biri– 
butun  olam  tortishish  kuchidir.  Moddiy  jismlar  orasidagi  tortishish  kuchi  Nyuton 
tomonidan  kashf  etilgan  butun  olam  tortishish  qonuniga  bo‘ysunadi.  Ma’lumki, 
uning matematik ifodasi: 
2
2
1
r
m
m
G
F


 , (1) 
bu  yerda  F –moddiy  jismlar  orasidagi tortishish kuchini,  m
1
   va  m
2
   ularning 
massasini, r – ular orasidagi masofani ifodalaydi, proporsionallik koeffisiyenti G –
esa  gravitatsion  doimiylik  deyilib,  massalari  kg  larda,  oralaridagi                masofa    
metrlarda,       kuch      Nyutonda  ifodalanganda                                                  G  =  6,672

10
-11
 
N

m
2
/kg
2
  ga  teng  qiymat  bilan  о‘lchanadi.  Shuni  ta’kidlash  lozimki,  bu  yerda 
jismlarning massalari Nyutonning ikkinchi qonunidagi (F=ma) inert massadan farq 
qilib, gap ularning gravitatsion (tortishish) massa ustida boradi. 
2.  KA  ning  harakati  paytida  unga  ta’sir  etadigan  boshqa  bir  kuch–
atmosferaning  qarshilik  kuchidir.  Uchish  qancha  kichik  balandlikda  (Yer  sirtiga 
nisbatan)  rо‘y  bersa,  bu  kuch  shuncha  katta  bо‘ladi,  chunki  balandlik  kamaygan 
sayin  atmosferaning  zichligi  ortadi.  Bunday  kuch  aerodinamik  kuch  deyiladi. 
Atmosferaning yuqori katlamida zichlik juda kam bо‘lib (har kub santimetrida atigi 
bir  necha  yuz  atom),  KA  uchishiga deyarli ta’sir  qilmaydi  va shuning  uchun  ham 
bunday hollarda qarshilik kuchi hisobga olinmaydi. 
3.  Planetalararo  bо‘shliqda  uchayotgan  KAga  sezilarli  ta’sir  kо‘rsatadigan 
yana bir kuch– bu Quyosh nurlanishlarining bosim kuchidir. Agar KAning massasi 
uncha  katta  bо‘lmay,  sirti  sezilarli  darajada  katta  bо‘lsa,  u  holda  Quyosh 
nurlarining  bosim  kuchi,  uzoq  uchishlarda  yetarlicha  katta  ta’sir  qilib,  uni  albatta 
hisobga olishga tо‘g‘ri keladi.  
4. Kosmik fazoda KAga kuchsiz bо‘lsa-da, ta’sir etadigan boshqa bir kuchlar 
elektr  va  magnit  kuchlari  deyilib,  ular  KA  ning  tо‘g‘ri  chiziqli  harakatiga  emas, 
balki og‘irlik markazi atrofidagi aylanma harakatigagina ta’sir qiladi. 
 

Download 3,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   121




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish