M. M. Axmetjanov, sh sh. Olimov, S. S. Avezov. P e d a g o g I k mahorat


Pedagogik mahoratning shakllanishiga ta`sir qiluvchi omillar



Download 2,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/233
Sana06.02.2022
Hajmi2,36 Mb.
#432192
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   233
Bog'liq
pedagokik mahorat

1.2. Pedagogik mahoratning shakllanishiga ta`sir qiluvchi omillar 
 
O`zbekiston 
Respublikasi 
Konstitutsiyasi 
"Ta`lim to`g`risida"gi 
O`zbekiston Respublikasi 
Qonuni 
Kadrlar tayyorlash milliy 
dasturi 
Ixtisos fanlar 
Pedagogik turkum 
fanlari 
Psixologik muhit 
Nazariy-usuliy 
tayyorgarlik 
Pedagogik faoliyat 
Urf-odatlar 
Intellekt 
Ma`naviy-ma`rifiy 
ishlar 
Siyosat 
Tarix 
Din 
 O`qituvchi pedagogik 
mahoratining 
shakllanishiga ta`sir 
etuvchi ijtimoiy 
omillar 


24 
Jadvalda keltirilgan unsurlar pedagogik mahoratni shakllantirish, mustaqillik 
yo`lidan dadil odimlab, fuqarolik jamiyatini qurishga intilayotgan mamlakat 
o`qituvchisini faol mehnatga tayyorlab, uning uzluksiz mahoratini oshirish 
ko`nikmalarini shakllantirish, ilmiy nazariy, amaliy - usuliy tayyorgarligini oshirish, 
jamiyatda, atrof-muhitda sodir bo`layotgan voqea-hodisalarga ongli munosabatini 
tarkib 
toptirish, 
har 
bir 
o`qituvchining 
individual 
ijodiy 
qobiliyatlarini 
mustahkamlash uchun omil bo`lib hizmat qiladi.
Ushbu xulosalardan kelib chiqib, pedagogik mahoratni shakllantirishda 
mutaxassislik kasbini tez va oson egallash yo`lini anglash muhim rol o`ynaydi. Zero, 
pedagogik mahorat bu maqsadning aniqligi, sub`ekt va ob`ekt aloqasining uzviyligini 
ta`minlovchi pedagogik hosiladir. SHu o`rinda e`tirof etish joizki, uning shakllanishi 
va takomillashuvi, murakkab va uzoq davom etadigan jarayon hisoblanadi. Bu 
jarayon o`qituvchi – tarbiyachidan pedagogik – psixologik, nazariy va metodik 
tayyorgarlikni chuqur egallash bilan birga pedagogik axborotlarni qunt bilan 
muntazam o`qib borishni, mavjud nazariy – amaliy pedagogik yutuqlardan o`z 
faoliyatida o`rinli foydalana olishga o`rganishni talab etadi. 
O`qituvchi pedagogik mahoratini shakllantirishning birinchi sharti faoliyatdir. 
Zero, pedagogik mahoratni egallash va takomillashtirishda faoliyat yyetakchi omildir. 
Zero, mehnat, bilish, mahorat, ijod... . Inson hayoti va faoliyatining bosh mezoni. Bu 
mezon kundalik ish, faoliyat orqali amalga oshiriladi. Mehnat qilish, izlanish 
jarayonida, ya`ni amaliyot jarayonida yutuqlar qo`lga kiritiladi, mahoratga erishiladi. 
Kasbiy mahorat sirlarini o`rganishga harakat qiluvchi har bir o`qituvchi, avvalo, 
egallashi lozim bo`lgan pedagogik bilim va axborotlarga ega bo`lishga intilishi, 
qilayotgan ishining barcha qirralarini aniq tasavvur etishga harakat qilishi va 
natijalarni tahlil kilib, baholab borishi, yo`l qo`ygan xato va kamchiliklarining 
mohiyatini tushunishga harakat qilishi lozim. Bu holatlar, albatta, faoliyat orqali 
amalga oshiriladi. Pedagogik mahoratni egallashda ham o`qituvchining pedagogik 
faoliyati asosiy rol o`ynaydi. Pedagogik mahorat pedagogik faoliyat bilan uzviy 
bog`liqdir. SHuning uchun pedagogik mahoratni shakllanish jarayonining mohiyatini 
ochib chiqishdan oldin, ma`lum darajada pedagogik faoliyat xususida fikr yuritishni 


25 
lozim, deb bilamiz. CHunki, o`qituvchining kasbiy mahorati mehnat orqali qo`lga 
kiritiladi, mehnat esa, faoliyatning tarkibiy qismlari (o`qish, ijtimoiy ish, o`yin, sport 
mashg`ulotlari va h. k.)dan biri hisoblanadi. SHu asosda pedagogik faoliyat 
o`qituvchi mehnatining istiqboli, texnologiyasi, vazifalari va ta`sir ko`rsatish 
usullarining majmuidir.
Qayd etilganidek mahorat bu yuksak qudrat hisoblanadi. SHunga ko`ra 
pedagogik mahoratni shakllantirish muayyan sohani mukammal egallash, nazariy, 
amaliy ma`lumotlarga to`liq ega bo`lish, kasbiy tayyorgarlik ustida tinmay ishlash 
bilan birga kasbiy pedagogik mehnatning betakror, noyob, mohir ustasi bo`lish uchun 
o`qituvchi - tarbiyachiga ilhom, ijod va o`z kuchiga ishonchni tarbiyalash kerak. 
Mana shu ilhom, ijod va ishonchni yo`lga qo`yuvchi, uning imkoniyatlarini to`la 
ishga soluvchi kuch faoliyatdir. Faoliyatni aniq yo`lga qo`yish, uni boshqarish, 
amalga oshirish, o`qitish, tarbiyalash, bilim olish saviyasini yuksaltirishni, amalga 
oshirish ta`minlanadi. SHuning uchun pedagogik mahoratni shakllantirishda 
pedagogik faoliyat muhim o`rin tutadi.
O`zbekiston Respublirasi entsiklopediyasida qayd qilinishicha "Faoliyat - 
atrofdagi olamga nisbatan insonning o`ziga xos aktiv munosabat shaklidir. Olamni 
maqsadga muvofiq va qayta o`zgartirish faoliyatining mazmunini tashkil qiladi… har 
qanday faoliyat maqsad, usul, natija va jarayonlardan iborat". Faoliyat turlari, 
shakllari xilma - xildir. Har qanday faoliyat singari o`qituvchilik faoliyati ham 
maqsad, usul, vosita, ob`ekt va sub`ektdan iborat. Pedagogik maqsad - o`qitish, 
tarbiyalash va shu asosda o`quvchilar shaxsini shakllantirish dan iborat. Usul esa, 
tarbiyalanuvchilar obro`sini egallash, hurmatiga sazovor bo`lish va ta`sir 
ko`rsatishdir. Pedagogik mehnatning ob`ekti sifatida - o`qituvchi shaxsi turadi, uning 
xarakteri, irodasi, ongi, aqli, odob - axloqining asosi hisoblanadi. Pedagogik faoliyat 
sub`ekti esa - tarbiyalanuvchiga ta`sir ko`rsatuvchi - pedagogning o`zi. CHunki, u 
o`qituvchi - o`quvchilarga tabiat, jamiyat, tafakkur qonunlari to`g`risida ma`lumot 
berish uchun, avvalo, ularni o`z faoliyatining ob`ektiga aylantiradi. SHu tariqa 
bilimlar o`zlashtiriladi, o`zlashtirilgan bilimlar o`quvchilarga yetkaziladi. 
"Pedagogik faoliyat, - deb yozadi psixologiya fanlari doktori, professor A.K.Markova 


26 
o`zining "O`qituvchi faoliyati, muloqoti va shaxsi" nomli maqolasida, - o`qituvchi 
mehnatining umumiy strategiyasi, texnologiyasi, vazifalarini hal qilishga qaratilgan 
hamda pedagogik ta`sir o`tkazish vositalari bilan amalga oshiriladigan professional 
aktivligidir" .
Pedagogik faoliyat o`quvchi - yoshlarga ta`lim - tarbiya berish jarayonida 
ularga ta`sir ko`rsatish bilan bog`liq holda amalga oshiriladi. Natijada o`quvchilarga 
bilim beriladi, ularning shaxsiy sifatlari tarbiyalanadi, psixologik xususiyatlari 
rivojlantiriladi. Bunda esa, o`quvchi etuk mutaxassis sifatida kamol topa boradi. 
SHuning uchun kasbiy faoliyat jarayonida pedagog, ya`ni o`qituvchi - tarbiyachi, 
tashkil qiluvchi, yo`l - yo`riq ko`rsatuvchi, targ`ibot - tashviqot yurituvchi, ma`lumot 
- axborot to`plovchi va yyetkazuvchi, shaxsiy xususiyatlari va kasbiy mahoratini 
omillashtiruvchi shaxs sifatida faoliyat ko`rsatishi lozim. Bularning barchasi bevosita 
va bilvosita pedagogik mahoratning shakllanishiga ta`sir ko`rsatadi. Pedagogik 
faoliyat aniq ko`rinishda bo`lsa, unda o`qituvchi o`qitish, tarbiyalash, rivojlantirish 
vazifalarini aniq ko`ra oladi va ularni hal qilishga harakat qiladi. Bu jarayonda 
faoliyat aqlni ruhiy jihatdan tayyorlaydi, ta`sir ko`rsatish vositalarini belgilaydi, 
natijalarni nazorat qiladi, tahlil qiladi, baholaydi va yangi vazifalarni belgilaydi. 
Bilimlarni o`zlashtirish vositasida shaxsning o`sishi ta`minlanadi, natijada jamiyat 
talabi va vazifalari bajariladi. Buning uchun o`qituvchi, avvalo, vaziyatni tushunishi, 
har bir o`quvchining o`zlashtirish jarayonini, rivojlanib shaxs sifatida shakllanish 
darajalarining mezonini aniq ko`ra bilish imkoniyatiga ega bo`lmog`i darkor. Bu o`z 
navbatida o`qituvchidan katta bilim, tajribalarni talab etadi. Bu faqat kasbiy faoliyatni 
to`g`ri belgilash orqali amalga oshadi. SHunga ko`ra ta`lim muassasasi oldidagi 
muhim vazifalarni amalga oshirish uchun o`qituvchiga pedagogik faoliyatni 
loyihalash zarurdir. 
Yuqorida qayd etilgan fikrlarga asoslanib, pedagogik mahorat faoliyat 
jarayonida shakllanadi va takomillashib boradi deb aytish mumkin. U ishbilarmonlik, 
zukkolik, layoqat va zehn vositasida taraqiy etadi. SHunga asoslanib, "Faoliyat 
dunyoni o`zlashtirishning birinchi shartidir", - deb aytish mumkin. Ko`rib 
o`tganimizdek pedagogik mahoratning asosiy ob`ekti - inson, uning aql - idroki, 


27 
irodasi, ishonchi, tafakkuri, shukuridir. Bular yuksak darajada bo`lishi, ilmga, uni 
egallaganlik darajasiga bog`liq. Ilm esa tinimsiz mehnat, mashaqqat va azob - 
uqubatlar orqali qo`lga kiritiladi. SHuningdek pedagogik mahorat ham faoliyat, 
mehnat, o`z malakasi ustida muttasil ishlash yordamida shakllanadi. SHunday ekan,
"Pedagogik mahorat" fanining pedagogik - psixologik fanlar tizimida mavqei baland.
Zero, pedagogik mahoratsiz ta`lim - tarbiya, ya`ni pedagogik jarayon 
muvaffaqiyatini ta`minlab bo`lmaydi. Bu esa, pedagogik mahoratni egallash, har bir 
o`quvchi, o`qituvchi, tarbiyachi uchun zaruriy shart degani demakdir. 
O`qituvchilik kasbidagi pedagogik faoliyatning xususiyatlari, funktsiyalari, 
tuzilmasini tadqiq qilgan A.N. Sherbakov, N.V. Kuzmina, V.A. Slastyoninlar 
"pedagogik faoliyatning yo`nalishlari"ni ilmiy nazariy va amaliy jihatdan asoslashga 
harakat qiladilar. Bu esa, pedagogik mahoratni shakllantirish va takomillashtirishning 
ikkinchi shartidir. Ayniqsa, V.A. Slastyonin o`zining "Формирование личности 
учителя в процессе профессиональной подготовки" nomli o`quv qo`llanmasida 
pedagogik faoliyatning qirralarini ishlab chiqqan. Buni 1.3 - jadvalda 
ko`rishimiz mumkin.

Download 2,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   233




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish