M. M. Abralov payvandlash materiallari

5.1-rasm. Qoplamali elektrodlar bilan payvandlash jarayoni sxemasi: 1 - elektrodning metall sterjeni; 2 - himoya qoplamasi; 3 - yoyli oraliq orqali o‗tuvchi suyuq metall tomchilari; 4 - suyuq metall vannasi; 5 - chokning kristall- angan metali; 6 - payvandlash vannasidagi suyuq shlak; 7 - qotgan shlak; 8 - eri- yotgan metallning gazli himoyasi; strelka bilan payvandlash yo‗nalishi ko‗rsatilgan.

Elektrod uchidan ajralayotgan suyuq metall tomchilari yoyli oraliqdan o‗tib, asosan shlak pardasi bilan qoplanadi, elektrod uchidan oqib tushayotgan tomchilar esa payvandlash vannasi yuzasida (yoy dog‗i zonasidan tashqarida) ajratib qo‗yuvchi qatlamni hosil qiladi. Bularning hammasi birgalikda shlak hosil qiluvchi qoplamaning himoyalash ta‘sirini vujudga keltiradi.

Qoplama eriganda hosil bo‗luvchi shlaklar suyuq metall bilan faol o‗zaro ta‘sirlashuvga kirishishi mumkin. Payvandlash vannasidagi suyuq metall bilan shlak orasidagi reaksiya rivojlanishining to‗liqligi shlak va metallning tarkibiga, shuningdek ularning o‗zaro ta‘sirlashish vaqtiga bog‗liq. Mos konsentratsion sharoitda bunday o‗zaro ta‘sirlashuvning ehtimolligi metalli hamda shlakli fazalarning aralashishi va bir-biriga zich tegib turishi bilan ta‘minlanadi.
A.A. Eroxinning ma‘lumotlariga ko‗ra, suyuq metall va shlakning faol (aktiv) o‗zaro ta‘sirlashuvi elektrod sterjeni eriganda tomchilar yu- zaga kelish bosqichida boshlanadi. Metall bilan shlak orasidagi o‗zaro ta‘sirlashuv bevosita payvandlash vannasida nihoyasiga etadi.
Qoplamaning himoya ta‘siri uning elektrod sirtidagi miqdori bilan bog‗liq. Qoplamaning miqdori uning qatlami qalinligi bilan aniqlanishi mumkin:

 = (D - d) / 2

bunda: D - qoplamali elektrodning diametri, mm;

d - elektrod sterjenining diametri, mm.
Elektroddagi qoplamaning miqdori massa K_m∙q bilan aniqroq tavsi- flanadi:


K_m∙q = (g_q/g_s) 100 %

bunda: g_q - elektrodning qoplangan qismi uzunligi birligiga to‗g‗ri keluvchi qoplama massasi (og‗irligi), g/sm;

g_s - elektrod sterjeni uzunligi birligining massasi, g/sm.
Elektrodning umumiy uzunligi l₁ bilan, uning qoplamasi uzun- ligining l₂ bilan va elektrodning umumiy massasini G_e bilan belgilab, qoplama massasi koeffitsientini ushbu tenglama bilan ifodalash mum- kin:


K_m∙q= (G_e – g_sl₁) 100 % / (g_sl₂).