M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

Logistik kana! (taqsimot kanali) 
— qisman tartibga soiingan 
ko'pchilik turii xil o‘rtada turuvchilar orqaii moddiy oqimni aniq 
ishlab chiqaruvchidan iste’molchiga vetkazadi.
12

---

Ko‘pchilik o'rtada turuvchilar ma’lurn bir paytgacha qisman 
tartibga solingan boMadi, toki moddiy ishtirokchilar tanlangunicha. 
Bundan keyin logistik kanal logistik zanjirga aylanadi.
Logistik zanjir 
— bu chiziqli tartibga solingan logistik 
jarayonda ishtirokchilar ko‘pchilik b o lib , ular tashqi moddiy 
oqimni bir logistik tizimdan ikkinchisiga yetkazish bo'yicha 
amallar bajaradilar.
Logistik zanjimi
yana logistik bo‘g‘inlar yig'indisi sifatida 
ta’riflash mumkin. Bu bo‘g‘inlar orqali moddiy oqim (asosiy oqim- 
larga ajratilib: material, xomashyo va yarimfabrikatlar yetkazib 
berish; mahsulot va xomashyoni saqlash; taqsimot) harakati a nadi. 
Logistik tizimning har xil operatsiya va element darajalarini tahlil 
qilish asosida u 
makrologistika, mezologistika va mikrologistikaga
ajratiladi.
Logistik zanjirning asosiy bo‘g‘inlari bo‘lib quyidagilar hisob­
lanadi:
— material yetkazib beruvchilar;
— omborxonalar;
— transport;
— taqsimot markazlari;
— mahsulot ishlab chiqaruvchilar;
— mahsulot iste’molchilari.
Logistik tizim. 
Logistik tizim u yoki bu logistik funksiyalami 
amalga oshiruvchi, teskari aloqaga ega bo'lgan oddiy tizimdan 
iborat. U, asosan, bir nechta tizim ostilardan tashkil topadi va 
tashqi muhit bilan rivojlangan aloqalarga ega boiadi.
Logistik tizimlar 
mikro, mezo va makrologistik
tizimlarga 
boMinadi.
Makrologistik tizim
— bu mamlakatning har xil mintaqalarida 
yoki har xil mamlakatlarda joylashgan sanoat korxonalari va tashki- 
lotlarini, turli xil sohalarda ish yurituvchi vositachi, savdo va 
transport tashkilotlarini qamrab oluvchi moddiy oqimlarni bosh­
qarish tizimidir. Makrologistik tizim mintaqa, mamlakat yoki 
mamlakatlar guruhi iqtisodiyotining infrastrukturasini tashkil etadi.
Makrologistika darajasida logistik tizim larning uchta turi 
ajratiladi:
13

---

— 
to'g'ri aloqali
— moddiy oqimni iste’molchigacha yetkazib 
berish to ‘g‘ri xo‘jalik aloqalari asosida amalga oshiriladi;
— 
eshelonlashtirilgan —
bunday tizimlarda moddiy oqim ishlab 
chiqaruvchidan iste’molchiga yetib borgunicha karnida bitta 
vositachi korxonadan o'tadi.
— 
egiluvchan —
bunday hollarda moddiy oqimni iste’mol­
chigacha yetkazib berish ham to ‘g‘ri aloqalar, ham vositachi korxo­
nalar orqaii amalga oshiriladi. Masalan, ehtiyot qismlari bilan 
ta’minlash: kam talab etiladigan qismlar to‘g‘ridan-to‘g‘ri markaziy 
omborxonadan qabul qiluvchiga borib tushuriladi, standart qismlar 
esa vositachi korxonalar omboridan tushuriladi.
Mezologistika —
tarmoqning bir necha korxonasini bir tizimga 
integratsiya qilish sohasi.
Mikrologistik tizimlar makrologistik tizimlarning strukturaviy 
tashkil etuvchilari, ichki ishlab chiqaruvchi logistik tizimlarning 
sinflaridir, ularning tarkibiga bir butun infrastruktura bilan birlash- 
tirilgan ishlab chiqarishning texnologik bog‘lovchilari kiradi (ishlab 
chiqarish va savdo korxonalari, territorial (hududiy) ishlab chiqa­
ruvchi komplekslar).
Mikrologistika — lokal masaialarni alohida bo’g'in va logistika 
elementlari darajasida, moddiy va axborot oqimlarini ichki ishlab 
chiqarish darajasida hal etadi. Bu korxona ichida amalga 
oshiriladi.