M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

Logistikada axborot jarayonining asosiy fimksiyalari. 
Axborot 
logistikasi logistik tizimda o'tadigan axborot oqimlarini tashkil etadi 
va axborot jarayonlarini amalga oshiradi.
147

---

Axborot oqimi
— bu m a’lum ketma-ketlikda, belgilangan yo‘na- 
lishda harakatlanayotgan ham da boshlang'ich, oraliq va oxirgi 
nuqtalari belgilab qo'yilgan axborotdir.
Axborot jarayoni
— bunda axborot o'zgarishiam ing aniq ketma- 
ketligiga ega bo‘lgan asosiy obyekt sifatida ko‘rib chiqiladi. Bu 
holatda axborotni yig‘ish, tahlil qilish, qayta shakllantirish, saqlash, 
qidirish va tarqatish m uhim o ‘rin tutadi.
Logistik tizim da o'tadigan axborot jarayoni davomida quyidagi 
funksiyalar amalga oshiriladi:
• axborotni vujudga kelish joylaridan yig‘ish;
• axborotni tahlil qilish va qayta shakllantirish;
• axborotni yig‘ish va saqlash;
• axborotni tashish;
• axborot oqim ini filtrlash, ya’ni boshqaruvning u yoki bu 
darajalariga zarur b o ‘lgan m a’lum otlar va hujjatlarni tanlab 
olish;
• axborot oqim larini birlashtirish va ajratish;
• elem entar-axborot qayta shakllantirishlarni amalga oshirish;
• axborot oqim ini boshqarish.
Alohida korxona darajasida axborot logistik tizimlari uchta 
guruhga ajratiladi.
Rejali axborot tizimlari logistik tizim lam i boshqarishning yuqori 
darajasida tashkil etiladi ham da strategik xarakteiga ega bo'lgan 
qarorlarni tayyorlash va qabul qilish uchun xizmat qiladi: logistik 
zanjir b o ‘g ‘in larin i tashkil etish va o p tim allashtirish; ishlab 
chiqarishni rejalashtirish; zaxiralar va zaxiralaming um um iy bosh­
qaruvi va boshqalar.
Dispozitiv yoki dispetcher tizim lar om bor yoki sexni boshqarish 
m aqsadida tashkil etiladi va bu logistik tizim lam ing samarali 
ishlashini ta ’minlaydi.
Bu yerda quyidagi m asalalar hal q ilin a d i: om b o r va sexlarda 
z a x ir a la rn i b o s h q a ris h ; tr a n s p o r tn i b o s h q a r is h ; y u k la rn i 
tanlash va kom plektlash; j o ‘natilgan to v arlar hisobi va b o sh ­
qalar.
Bajaruvchi yoki operativ tizim lar boshqaruvining u yoki bu 
organlari asosida tashkil etiladi va moddiy oqimlarni operativ bosh-
148

---

qarish. uiar harakatining grafik va rejalari bajarilishi ustidan 
nazorat, yuklar harakatini boshqarish va boshqalar bilan bog'liq 
masalalarni yechadi.
Axborot logistik tizim lari korxonani boshqarish tizim ining 
iyerarxik strukturasiga mos keladi va u ch ta darajadan iborat 
bo‘ladi:
— birinchi daraja — logistik operatsiya amalga oshirilayotgan
ish joyi;
— ikkinchi daraja — ish joylari joylashgan va yuklarni tashish 
amalga oshirilayotgan uchastka, sex, omborlar.
— uchinchi daraja - xom ashyoni tushirib olishdan tayyor 
mahsulotni yetkazib borishgacha bo ‘lgan voqealar zanjirini qamrab 
oluvchi transport va yuklarni tashash tizimi.
Bu uchta darajalardan keladigan axborot bitta axborot tizimiga 
integratsiyalashadi. Vertikal va gorizontal integratsiyalar ajratiladi.
Vertikal integratsiya rejali, dispozitiv va bajaruvchi tizimlar 
orasida aloqani vertikal axborot oqimlari orqali ta ’minlaydi.
Gorizontal integratsiya deb dispozitiv va bajaruvchi tizimlarning 
alohida komplekslari orasida aloqaning gorizontal axborot oqimlari 
orqali ta’minlashiga aytiladi.