M illiy universiteti

I I I U J   U l .  
V V 1 U I   i l l l l g ,  
l / l l   11  I V  1 П Л 1  ■ 
L{   V /   I I U I I I I I U  
m
/  
1 Л Ц ,  
1 М Ч 1 П С 1 1 1 Л 1  
V I M K / J   I I
so'zlash  nazariyasi bo'yicha ilmiy  mulohazalardan  iborat.
Aristotelning  “Ritorika”si  uch  kitobdan  tashkil  topgan.  Asarning 
hirinchi  va  ikkinchi  kitoblari,  asosan  chiroyli  so'zlash,  ishontirish 
uslublari  haqidagi  fikr  va  mulohazalardan  iborat  bo'lsa,  uchinchi 
kitobida  nutq  mantiqiga  juda  katta  ahamiyat  beriladi.  Olimning 
fikricha, 
notiq  tilidagi turli “qorishmalar”, ya 'n i so'zlarning nolo'-
 
g 'ri  va  noo'rin  talaffuz  qilinishi,  jurnlalarning  mantiqan  har  xil
 
tuzilishi so'zlovchining  katta xatosidir.  Aristotel har bir jum laning
 
asosiy fikrin i ifoda etishga qaratilishi,  ravon  va tinglovchi tushuna-
 
digan  darajada  sodda  bo'lishini  talab  etadi.  U  notiqning  hissiyot
 
bilan  so'zlaslii  mulohaza  yuritayotgan fikrn in g   tinglovchi  qalbiga
 
tez  etishida  muhim  ontil  bo 'lishini  alohida  uqtiradi.  Bundan  tash-
 
qari,  Aristotel notiqning auditoriyani o'ziga jalb etishi uchun  hazil*
 
mutoyiba  so'zlar  bilan  lirik  chekinish  qilib,  tinglovchilarni  hayaj-
 
onlantira  bilishi  zarurligini,  agar  turli  ko'rgazntali  qurollardan
 
foydalansa,  har xil  epitet,  chog'ishtirish  va  metofaralarni  qo'ltusa
 
nutqning  ta 'sirchanligi yanada  oshishini,  ammo  keltinlgan  misol-
 
lar  ko'payib  ketib,  tingfovchini  zeriktirib  qo'ymasligi  kerakligini
 
ham ta'kidlaydi.
Aristotel  notiqlik  san'atini  egallashni  5 qismga bo'lib o'rgatadi.
1.  Materialni kashf etish (har tomonlama tayyorlash).
2.  Materialni joylashtirish  shakli  (rejasi).
3.  Materialni  eslab qolish (o'zlashlirish).
4.  Materialni  so'z yordamida to'g'ri aksettirisli.
5.  Materialni  to'g 'ri  talaffuz etish.
Aristotelning  fikrlari  hozirgi  kunda  ham  o 'z  qimmatini  saqlab 
kelmoqda.