M hamdamova

Ta’lim-tarbiyani boshqaruv nazariyasi
Jamiyat  taraqqiyotining  m a’lum  bir  bosqichida  jamiyatni 
alohida  qobiliyat va bilimlarga  ega bo‘lgan kishilar tomonidan 
•boshqarilishiga  ehtiyoj  paydo  bo‘la  boshladi.  Keyinchalik 
boshqaruvchi  kishilar  soni  ko‘paya  borib,  alohida  ijtimoiy 
guruhga,  so‘ng  tabaqaga  aylandilar.  Bu  ijtimoiy  tabaqa 
kengayib,  davlatda  nomlanadigan  boshqaruv  organi 
paydo 
bo‘la boshladi.
Davlatni  turli  chayqalishlarsiz  ilmiy  asosda  boshqarilishiga 
ehtiyoj orta borishi natijasida boshqaruv nazariyasi vujudga keldi.

---

Boshqaruv  nazariyasi  nisbatan  yangi  va  istiqbolli  fan 
tarmog‘i  bo‘lib,  obyektiv borliqni  ilmiy  bilishga  asoslanadi.  U 
o‘z  faoliyatini  bir  qator  tabiiy  va  ijtimoiy  fanlar  zaminida 
ko‘radi.  Chunki  har  qanday  ilmning  tadqiqot  olib  borishdan 
maqsadi -  tabiat, jamiyatdagi  obyektiv qonuniyatlarni  aniqlab, 
ulami inson ehtiyojlariga xizmat qildirishdir.  Bu esa boshqaruv 
jarayonining  mohiyati  va  qonuniyatlarini 
aniqlash,  bu 
jarayonda sodir bo‘ladigan munosabatlar tabiatini ochib berish, 
uning tizimini  ishlab chiqish va boshqaruv subyektining asosiy 
tamoyillarini 
ishlab 
chiqish 
boshqaruv 
nazariyasining 
vazifalaridir.
Masalan,  ijtimoiy hayotni boshqaruv nazariyasi  shu  sohani 
boshqarish  jarayonida  qoMlaniladigan  tadbirlar  tartibi  va 
bosqichlarini aniqlab beradi.
Ijtimoiy jarayonlar boshqaruvining  umumiy  nazariyasining 
obyektiv asoslari bo‘lib quyidagilar hisoblanadi:
-  jamiyatning  taraqqiy  etishi  natijasida  ijtimoiy  hayotning 
alohida  jabhalari  orasidagi  aloqalar  yaqinlasha  borib,  uzviy  * 
muno-sabatlar  darajasiga  ko‘tarilishi  va  bir  butun  ijtimoiy 
majmuani tashkil qilish;
-   ilmiy  bilishning  zamonaviy  bosqichida  jamiyatdagi 
hodisalami  ijtimoiy  jarayonlar  bilan  uzviy  bog‘liqligi  va 
ijtimoiy axborotlar oqimining ko‘payib va tezlashib borishi;
-  
boshqaruvchi 
va 
boshqariluvchilar 
orasidagi 
munosabatlaming  tobora  rivojlana  borib,  biri  ikkinchisini 
taqozo  etishi  va  boshqaruv  texnologiyasining  takomillashib 
borishi.
Shu  munosabat  bilan  jamiyatning  obyektiv  ijtimoiy 
qonuniyatlari  hamda  boshqaruv  qonuniyatlari  orasidagi  uzviylik 
boshqaruvini  to‘g‘ri  amalga  oshirishda  alohida  ahamiyat  kasb 
etadi.  Shuning  uchun  ham  boshqaruv jarayonini  shakllantirishda 
ijtimoiy fanlardagi qonuniyatlarga suyanish kerak.

---

Boshqarilish jarayoni  hamma  vaqt  «boshqaruv  organlari», 
deb  nomiangan  maxsus  ijtimoiy  guruhlar  tomonidati  amalga 
oshirilib  kelingan.  Ular  ijtimoiy  jarayonlaming  kechish 
qonuniyatlarini 
o ‘rganib 
chiqib, 
ularni 
maqsadga 
yo‘naltiradilar va nazorat qilib turadilar.
Boshqarish  maqsadida  olib  borilgan  munosabatlami 
boshqa  ijtimoiy  munosabatlardan,  jumladan,  ishlab  chiqarish, 
axloq-odob,  o‘zaro  muloqot  va  boshqalardan  farqlash  uchun 
ular  faqat  jamiyatni  tartibga  solish  uchun  qilinadigan 
munosabatlar  ekanini  anglash  kerak.  Ular  boshqarilish 
jarayonining 
umumiy 
faoliyatidan 
kelib  chiqib, 
ilmiy 
asoslangan 
va 
jamiyatdagi 
mavjud 
qonuniyatlarga 
asoslanadilar.