M. H. Ahmedov, M. R. Shermatov farg‘onaning umurtqali

Bog‘ yoki o‘rmon olmaxoni – Dryomys nitedula Pall. 
Bog„ olmaxoni kemiruvchilar turkumining o„rmon olmaxoni oilasi vakili 
hisoblanadi. Uncha katta bo„lmagan olmaxonga o„xshash kemiruvchi. Tanasining 
uzunligi 10 sm., dumining uzunligi ham taxminan tana uzunligiga teng, dumi 
yapaloq, mo„ynalari ikki yonga o„sgan, ko„zlari katta, yumaloq, quloq surpasi 
keng, yumaloqlashgan, mo„ynasi qalin, yelkasi sarg„ish yoki qo„ng„ir kulrang, 
ko„zidan qulog„i orqali burnigacha cho„zilgan qora dog„i bor. Bog„ olmaxonini 
yuqoridagi belgilaridan osongina tanib olish mumkin.
O„rmon olmaxoni Janubiy Yevropa, Kichik Osiyo, Eron va O„rta Osiyo 
tog„lari va adirlarida keng tarqalgan. O„zbekistonning keng bargli o„rmonlarida, 
mevali bog„ va hovlilarda uchraydi. Tog„li rayonlarda 3500 va 4000 metr 
balandliklardagi archazor o„rmonlarda 
qayd etilgan. Daraxtlar tanasida, butalar 
orasida va yerda chaqqon harakat qiladi. 
O„tkir tirnoqlari bor, shoxdan-shoxga, 
hatto, daraxtdan daraxtga sakrab o„tadi. 
Bu hayvon yashirin hayot kechiradi, 
aktivligi qariyb kechasi o„tadi. Kunduzi 
uyalarida yoki boshqa kovaklarda dam 
oladi. Bolalaydigan uyalarini o„simlik 
bargi, pat, mo„ynalari bilan bezaydi. Bir 
yilda bir marta o„rtacha 3-4 tadan bola 
beradi. 
Bolalari 
ko„zi 
ochilmagan 
mo„ynasiz tug„iladi, uyalarini uzoq vaqt 

---

34 
tark etmaydi.
Bizning kuzatishimizcha, Farg„ona shahrida hovli bog„larida, shahar 
atroflaridagi meva bog„larida uchrab, olma, o„rik, shaftoli, uzum, gilos va boshqa 
mevalarning urug„i hamda yosh nihollari bilan oziqlanadi. Bir va ko„p qavatli 
uylarning karnizlaridan, devor va minoralarning kovaklaridan o„ziga pana joy 
topadi. Kechasi daraxt mevalari bilan ovqatlanayotganining guvohi bo„lishimiz 
mumkin. Mevaxo„rligi bilan bog„larga katta ziyon yetkazmaydi, chunki bularning 
populyasiyasi juda siyrak.