M. H. Ahmedov, M. R. Shermatov farg‘onaning umurtqali

SUDRALIB YURUVCHI HAYVONLAR SINFI
Sudralib yuruvchi hayvonlar sinfi mezozoy erasida Yer sharida keng 
tarqalgan bo„lib, 11 turkumga ajralgan. Hozir ularning to„rtta turkumigina 
yashaydi. Sudralib yuruvchilarning 6 mingga yaqin turi bo„lib, shundan Farg„ona 
vodiysida 40 dan ortiq turi uchraydi. Farg„ona shahri uchun xarakterli bo„lgan 
vakillarga to„xtalib o„tamiz. 
Bo‘z fotmanchig‘i, bo‘z gekkoni – Gymnodactylius russowi Str. 
Kaltakesaklarning bir turi. Tangachalilar turkumining gekkonsimonlar oilasiga 
va yaydoq barmoqli gekkonlar urug„iga kiradi. Bo„yining uzunligi 11-12 sm, 
bundan yarmi boshi bilan tanasiga to„g„ri keladi. Bu gekkon O„rta Osiyo 
respublkalarida keng tarqalgan. Farg„ona shahrida yoz oylarida kun botishi bilan 
mayda qushlarning sayrashiga o„xshash tovush chiqarib, devor karnizlarida, daraxt 
va buta o„simliklarida, soylar bo„ylarida o„ljasini kutib turadi. Rangi to„q yoki och 
kulrang bo„ladi. Kunduz kunlari devor yoriqlarida, tosh, kesak oralarida, har xil 
kovaklarda berkinib yotadi. Qishki uyquni ham shunday yerlarda o„tkazadi. Qishki 
uyqudan mart oyi oxirlarida uyg„onadi, may oylarida pergament pustli oqish 
kulrang tuxum qo„yadi (1-2 tadan bir 
necha marta). Ba‟zida bir nechtasi bir 
yerga tuxum qo„ygani uchun 15-20 
donasi to„planib qoladi. 
Bo„z 
kaltakesak 
ari, 
chumoli, 
qo„ng„iz, pashsha, chivinlar bilan 
ovqatlanib foyda keltiradi. Shimoliy 
Amerikada pashshalarga qarshi kurash 
uchun uylarda maxsus ko„paytiriladi.