M. F. Ziyayeva, O. Z. Rizayeva

5-r
аsm. «Nоg‘оrа cho‘plаri» 
v
а «sоаt оynаlаri». 
ko‘rinishd
аgi bаrmоqlаr. 

---

 
157 
cho‘kka  tushib  majburiy  vaziyatda  o‘tiradi  yoki  orqasi  yo 
bo‘lmasa  yonboshiga  suyanib,  yarim  yotgan  holatni  ma’qul 
ko‘radi (4-rasm). Ba’zi bolalarda turli jismoniy zo‘riqishlardan 
so‘ng,  o‘tkir  kislorod  yetishmovchiligiga  xos  xurujlar  (nafas 
olishning tezlashuvi, burun qanotlarining uchishi, oyoq-qo‘llar 
va lablar atrofidagi terida sianozning kuchayishi, qusish, ayrim 
hollarda talvasaga tushish, qisqa mudd
аt o‘zidаn kеtib qоlishi) 
kuzatilishi mumkin.
 
Aksari bunday bolalar jismoniy rivojlanishdan orqada qoladi. 
Bolaning  qo‘l  va  oyoq  tirnoqlari  sianoz  natijasida  tez  orada 
«soat  oynalari»  shakliga  kiradi,  keyin  esa  «nog‘ora  cho‘plari» 
ko‘rinishini oladi (5-rasm).
 
Murakkab  va  aralash  yurak  nuqsonlarida  ko‘krak  qafasida 
yurak bukurini ko‘rish mumkin. 
 
Palpatsiya  qilib  ko‘rilganda  chap  tomondan  yurak  titrashi 
aniqlanadi.  Perkussiyada  esa  yurak  chegaralarining  kengay-
ganligi  ko‘riladi.  Tug‘ma  yurak  nuqsonlarida  auskultatsiyada 
o‘ziga xos yurak shovqinlari eshitiladi.
 
Yurak tug‘ma nuqsonlarini klinik belgilari  ikkiga – ko‘karish  
bilan kechadigan  (ko‘k nuqsonlar) va ko‘karishsiz kechadigan 
(oq nuqsonlar)ga bo‘linadi.
 
1. Eng ko‘p uchraydigan ko‘k nuqsonlarga aorta atreziyasi, 
Fallo  triadasi  (o‘pka  arteriyasining  torayishi,  qorinchalararo 
to‘siq nuqsoni, o‘ng yurak gipertrofiyasi), Fallo tetradasi (o‘pka 
arteriyasi  stenozi,  aortaning  o‘ng  tomonga  yo‘nalganligi  – 
dekstropozitsiyasi, qorinchalar o‘rtasidagi to‘siq nuqsoni, o‘ng 
yurak  gipertrofiyasi),  uch  kamerali  yurak  –  Eyzenmenger 
kompleksi  (qorinchalar  orasidagi  to‘siqda  yuqori  joylashgan 
nuqson  bo‘lishi,  aortaning  o‘ng  tomonda  joylashganligi,  o‘ng 
qorincha  gipetrofiyasi),  tomirlarning  boshqacha  joylashgani 
(transpozitsiyasi) va boshqalar kiradi.
 
2. Sianoz bo‘lmaydigan yoki bo‘lsa ham notayin va anchadan 
keyin  boshlanadigan  oq  nuqsonlarga  aorta  koarktatsiyasi, 
bo‘lmalar orasidagi to‘siq nuqsoni, qorinchalar orasidagi to‘siq 
nuqsoni,  arterial  yo‘l  (Botallo  yo‘li)ning  ochiq  qolgani  va 
boshqalar kiradi.
 
Asoratlari.  Tug‘ma  yurak  nuqsonlari  o‘pka  gipertenziyasi, 
qon  aylanishi  yetishmovchiligi,  bakterial  endokardit,  tez-tez 
qaytalanadigan  respirator  kasalliklar,  gipotrofiya,  anemiya, 

---

 
158 
yurak  ish  maromining  har  xil  buzilishlari,  miya  tomirlari 
trombozlari  natijasida  boshlanadigan  gemiplegiyalar  kabi 
asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin.
 
Oqibati. Oval teshik ochiq qolgan, bo‘lmalararo yoki qorin-
chalararo to‘siqda arzimas nuqson bo‘lganda, arterial yo‘l ochiq 
qolganda  oqibat  yaxshi.  Bunday  kamchiliklar  bolalarda  hech 
qanday yoqimsiz sezgilarni keltirib chiqarmaydi, yurakning ish 
qobiliyatini  cheklab  qo‘ymaydi.  Biroq  nuqsonlar  katta  bo‘lib, 
yurakning  chap  yarmidan  o‘ng  yarmiga  anchagina  qon  o‘tib 
turishiga  olib  keladigan  va  o‘pka  gipertenziyasi  boshlanishiga 
sabab  bo‘ladigan  holda  oqibat  anchagina  yomonlashib  qolishi 
mumkin.
 
Yurakning  murakkab,  kombinatsiyalangan  tug‘ma  nuqson-
larida oqibat xavotirli bo‘ladi.