M. F. Ziya yeva, G. X. Ma VL yano va ginekologiya

Q iz la r jin siy a ’z o la rin in g yalligM anish k asallik la ri
Q iz la r d a jin siy a ’zo lar, x u su s a n , ta s h q i jin s iy a ’z o la r va 
q i n n i n g yalligManish kasalliklari a y o lla rg a n is b a ta n k o bp ro q
u c h r a y d i. U l a r d a q o ‘s h i m c h a tash q i jin siy a ’z o la r d a , q in d a va 
t o bg ‘ri ic h a k d a s o ‘z a k tufayli yalligManish kasalligi u c h r a s h i 
m u m k in . Bu aso sa n , jin siy a ’z o la r n in g a n a t o m i k va fiziologik 
x u su siy atig a bogMiq.
Q iz b o la ,,n e y tra l“ d a v r d a infeksiyaga c h i d a m s i z boMadi. 
B olalikda b o s h d a n k e c h ir ilg a n s o ‘z a k kasali jin siy a ’z o la r n in g
a n a t o m i k va fiziologik h o la tig a j i d d iy z a r a r yetk az ish i m u m k in .
G o n o k o k k n a y c h a la rg a oMishi, u la r n i yalligMantirishi, o q ib a td a
kasallik t u z a lg a n id a n keyin h a m bu jo y d a c h a n d i q l a r qolishi 
m u m k in . Bu a y o ln in g b e p u s h t boMishiga s a b a b boMadi.
YalligM anish j a r a y o n i p u b e r t a t y o s h d a k a m u c h r a y d i .
C h u n k i b u dav rg a kelib qiz b o la n in g jin s iy a ’zolari a n c h a
y e tilgan va kasallikka q arshi k u ra sh ish q u w a t i a n c h a o sh g a n
boMadi.
YalligManish j a r a y o n i d a b irin c h i o ‘rin n i infeksiya egallaydi, 
keyin turli xil te rm ik , k im y o v iy va to k sik o m illa r tu rad i.
A g a r o r g a n iz m sogMom boMsa, b a r c h a tash q i t a ’sirlarga 
b a r d o s h b e r a o la d i. YalligM anish a y r i m a ’z o d a g i kasallik 
boMmay, balki b u t u n o r g a n iz m kasalligidir.
YalligManish j a r a y o n i d a qiz b o la la r d a h a m kattalard ag i kabi 
q a t o r ho latlar: t o ‘q i m a n i n g o 'z g a ris h i, u n in g z a ra r la n is h i, q o n
195

---

to m irla ri s is te m a s in in g b u zilish i, h u ja y ra e l e m e n tl a r i n in g k o l- 
payishi (pro lifc ratsiy a) kuza tilad i.
Y a llig M an ish k a s a ll i g i d a , b a ’zi h o l l a r d a o g ‘riq u n c h a
q a t t i q
b o ‘l m a s a - d a ,
f iz io lo g ik h o l a t d e y a r li 
o lz g a r m a y d i ,
b o s h q a h o l l a r d a o g ‘riq k u c h li boMadi v a fiz io lo g ik h o l a t g a
h a m p u t u r y e ta d i. Y alligM anish j a r a y o n i q aysi j o y d a y u z
b c r m a s i n v a q aysi a ’z o n i z a r a r l a m a s i n , u n d a q u y id a g i o ‘ziga 
xo s 5 t a k lin ik bclg i u c h r a y d i :
• 
q izarish
(rubor);
• 
o ‘s h a j o y d a h a r o r a t n i n g oshishi 
(gypertermia).
• 
sh ish
(tum or);
• 
o g ‘riq 
(dolor);
• 
fa o liy a tn in g buzilishi 
(functio laesa).
Q iz la r jin siy a 'z o l a r i d a yalligM anishning ikki turi u ch ray d i:
1. S petsifik yalligManish.
2. 
N o s p e ts ifik yalligManish.
S petsifik yalligManishga:
— s o ‘zak;
— z a x m ;
— sil;
— t r i x o m o n n a ; p a r a z ita r kasalliklar;
— o q a rish ( m o lo c h n i t s a ) ;
— e n t e r o b i o z kiradi.
T a rq a lish i j ih a tid a n :
— y u q o rig a koM ariluvchi;
— pastga su riluvchi;
— q o n va lim fa o rq a li ta rq a la d ig a n yalligManish kasalliklari 
farq qilinadi.
S petsifik boM m agan yalligManish ja r a y o n la r ig a s tre p to k o k k , 
s ta filokokk, ic h a k t a y o q c h a la r i v a b o s h q a tu rd ag i infeksiyalar 
s a b a b boMadi.
YalligManish kasallik larin in g k e c h ish darajasi q iz b o la la r 
jin s iy a ’z o la r in in g n o z ik tu z ilg a n lig ig a , o r g a n i z m q a r s h ilik
k u c h in in g yetarli boMmasligiga va m ik r o b la r n in g virulentligiga 
h a m bogMiq boMadi.