М. Ф. Хакимова н. Х. Лутфуллаева

“КЛАСТЕР” усули 
(Кластер-тутам, боғлам)-
ахборот харитасини тузиш йўли бўлиб, барча 
тузилманинг моҳиятини марказлаштириш ва аниқлаш учун қандайдир бирор 
асосий омил атрофида ғояларни йиғишдир. Кластерларга ажратиш-талабаларга 
бирор-бир мавзу тўғрисида эркин ва очиқ тарзда фикр юритишга ѐрдам 
берадиган педагогик стратегиядир. Бу усул кўп вариантли фикрлашни 
ўрганилаѐтган тушунча (ҳодиса, воқеа) лар ўртасида алоқа ўрнатиш 
малакаларини ривожлантиради. Кластерларга ажратишни даъват, англаш ва 

---

75 
мулоҳаза қилш босқичларига фикрлашни рағбатлантириш учун қўллаш 
мумкин. У асосан янги фикрларни уйғотиш, мавжуд билимларга етиб бориш 
стратегияси бўлиб, муайян мавзу бўйича янгича фикр юритишга чорлайди. 
Бирор мавзу бўйича кластерлар тузишдан бу мавзуни мукаммал ўрганмасдан 
олдин фойдаланиш мақсадга мувофиқдир. 
Кластер усулини тузиш кетма-кетлиги
1. Кластерни тузиш қоидаси билан танишадилар. Ёзув тахтаси ѐки катта 
қоғоз варағининг ўртасига асосий сўз ѐки 1-2 сўздан иборат бўлган мавзу номи 
ѐзилади. 
2. Бирикма бўйича асосий сўз билан унинг ѐнида мавзу билан боғлиқ сўз 
ва таклифлар кичик доирачалар - ―йўлдошлар‖ ѐзиб қўшилади. Уларни 
―асосий‖ сўз билан чизиқлар ѐрдамида бирлаштирилади. Бу ―йўлдошларда‖ 
―кичик йўлдошлар‖ бўлиши мумкин. Ёзув ажратилган вақт давомида ѐки 
ғоялар тугагунича давом этиши мумкин. 
3.Муҳокама учун кластерлар билан алмашинадилар. 
Кластер 
 
8-расм.
 Кластер усули
 
 
“ТОИФАЛИ ЖАДВАЛ” 
Тоифа
-хусусият ва муносабатларни муҳимлигини намоѐн қилувчи 
(умумий) аломат. Ажратилган аломатлар асосида олинган маълумотларни 
бирлаштиришни таъминлайди. 
Тоифалаш тизимли фикрлаш, маълумотларни тузилмага келтириш, 
тизимлаштириш кўникмаларини ривожлантиради. 
Тоифали шарҳлаш янги ўқув маълумоти билан танишишдан сўнг, кичик 
гуруҳларда, олинган маълумот лавҳаларини бирлаштириш имконини берадиган 
тоифаларни излашдан бошланади. Сўнгра тоифалар жадвал кўринишида 
расмийлаштирилади. Ғоялар ѐки маълумотлар тоифага мос равишда бўлинади. 
Иш жараѐнида тоифаларнинг айрим номлари ўзгариши ѐки янгилари пайдо 
бўлиши мумкин.