M. Dáwletov, e. Dáwenov, D. SeyDUllAevA

ámettiń  joldàǵı  isi,  qàsàrısà  àytqàn 
sózi  Allàmuràttı  hàyràn  qàldırdı.  (T.Q.)  Màmàn  Muràt 
shàyıqtıń  izde  kiyàtırǵàn  àt  qosshısı  ótip  ketkenshe 
irkilip  turdı.  (T.Q.)
ańlàtıw.  Úylesiw  usılı  menen  bàylànısqàn  sózlerdiń 
bàǵınıńqı  sóziniń  iyelik  seplik  qosımtàsı  túsip  qàlıp 
tà  qollànılàdı.  Biràq  onıń  menen  bàylànısqàn  sózdiń 
qosımtàsı  (tàrtım  qosımtàsı)  kórinip  turàdı.  Iyelik 
sepligi  túsip  qàlǵàn  sózdiń  iyelik  sepliginde  ekenligi 
tàrtım  qosımtàsı  àrqàlı  belgili  bolıp  turàdı:  Stànciyà 
náwbetshisi  qolındàǵı  pànısın  bılǵàńlàtıp,  sostàvtıń  bàs 
betine  qàrày  juwırdı.  (Sh. A.)
43-shınıǵıw.  Kóshirip  jazıń.  Jupkerlesiw  usılında  baylanısqan 
sózlerdiń  astın  sızıp,  baǵınıńqı  sózdiń  baǵındırıwshı  sózdi  qanday 
mánide  sıpatlap  kelgenin  túsindiriń.
1. Aqsaydıń  salaları  menen  aydın-aydın  tegislikleri,  oylı-
bálent  jerleri  burınǵıdan  da  beter  en  shashıp,  jayılıp  ket-
kendey  kórinedi.  2. Quyash  kem-kemnen  qızdıra  basladı. 
3—Qaraqalpaq  tili,  8-kl.
http://eduportal.uz

---

34
3. Jerden  ızǵarǵa  aralas  jaǵımlı  iyis  ańqıydı.  4. Aqsay  jerin 
súrip  atırǵan  gúndelerdiń  artında  qara  qoqshıl  topıraqlar 
esilip  qalıp  atır.  5. Sultanmurat  joqarı  qarap,  tıp-tınıq,  shiy-
shedey  sheksiz  kógildir  aspan  keńisliginde  tırrıwlasıp  ushıp 
kiyatırǵan  tırnalardı  kórdi.  6. Olar  júdá  joqarılap  ushıp  kiya-
tır.  7. Sol  kúngi  aspannıń  shırshaday  tınıqlıǵınan  olardıń 
jip-jińishke  bolıp  sozılǵan  uzın  moynı,  náp-názik  tumsıǵı 
anıq  kórinip  turdı.  (Sh.A.)
44-shınıǵıw.  Gáplerdegi  kóp  noqattıń  ornına  tómendegi  beril-
gen  sózlerdiń  tiyislisin  qoyıp,  kóshirip  jazıń.  Olardıń  qanday  bay-
lanısta  kelgenin,  baǵındırıwshı  hám  baǵınıńqı  sózlerdiń  gáptiń 
qaysı  aǵzası  xızmetinde  ekenin  aytıp  beriń.
1. Ol  basına  ...  oramal  jamılıp  alǵan  edi.  2. ...  kóshe 
boylarında  aq  terekler  ósip  tur.  3. Aspanda  munarlanǵan 
bultlar  ...  jıljıp  baratır.  4. Jaqın  waqıtlarda  ...  kúnler  baslana-
dı.  5. Házirshe  ...  jerler  ...  múlgip  tur.  6. Báhárdiń  kúnleri 
sharwalar  bul  jerden  tawǵa  qaray  ...  qoylardı  aydap  ótedi. 
7. Jipekke  oranǵan  qız-kelinshekler  bolsa  ...  jaylawlar  menen 
...  bulaqlar  haqqındaǵı  qosıqlardı  aytıp,  iyni  qıymıldamay-
tuǵın  jorǵalardıń  ústinde  ...  kete  beredi.  (Sh.A.)
Sózler:  jún,  áste-aqırın,  keń,  bul,  jawın-shashınlı,  tınısh, 
jasıl,  súriw-súriw,  móldir  suwlı,  shayqatılıp.
45-shınıǵıw.  Tekstti  oqıp,  qara  hárip  penen  jazılǵan  sózlerdiń 
qanday  qosımtalar  arqalı  baylanısıp  kelgenin  hám  olardıń  qaysı 
usılda  baylanısqanın  túsindiriń.
Samal  uytqıtıp  ushırǵan  qayıńnıń  ızǵar  japıraqları  úyiri-
lip  ushadı.  Sol  aqsham  samaldıń  páti  menen  qayıńlardıń