M. Dáwletov, e. Dáwenov, D. SeyDUllAevA

§ 29.  Gáptiń  birgelkili  àǵzàlàrı  haqqında  túsinik
119-shınıǵıw.  Tekstti  oqıń.  Qàrà  hárip  penen  jàzılǵàn  sózler 
qàndày  gràmmàtikàlıq  quràllàr  àrqàlı  bàylànısqànın,  qàysı  sóz 
benen  mánilik  bàylànısqà  túskenin,  soràwlàrın  hám  bul  dıqqàt 
etilgen  sózlerdiń  gáptiń  qàndày  àǵzàlàrı  dep  àtàlàtuǵının  ànıqlàń.
Jàptıń  eki  boyındà  eki  jàl  ǵànà  tut  àǵàshlàrı  egilgen. 
Teńgedey  jàpıràǵı  joq  shoshàyısqàn  putàqlàr  menen  sobıràyıs-
qàn  shàqàlàr  qàlǵàn.  Qálligúl  menen  Abàdàn  ràyondàǵı 
àtàqlı  pillekeshlerdiń  biri  edi.  Ol  wàqıttà  Abàdàn  kútá  sàl-
dàmlı,  sózleri  jupker,  oyshıl  hàyàl  edi.  Sonıń  ushın  dà, 
Qálligúl  Abàdànǵà  birinshi  kúnnen  bàslàp-àq  eliklewdi 
màqul  kórip  qàlǵàn  edi.  Bul  ushın  ol  pillekesh  bolıwdàn 
bàslàdı.  Qálligúl  juwàpkershilikti  bàsqàlàrdàn  kem  sezbedi. 
Nàwqàn  máwsimi  bàslànàmàn  degenshe  pillekeshlik  boyınshà 
kóp  àdàmlàr  menen  keńesti,  oylàstı,  sırlàstı.  (T.Q.)
Birgelkili  àǵzàlàr  eki  yàmàsà  birneshe  sózlerdiń  bir-
birine  ǵárezsiz  teń  mánili  sintàksislik  bàylànısınàn  dú-
ziledi.  Olàr  gápte  neshew  bolsà  dà,  bir  soràwǵà  juwàp 
beredi  hám  bir  àǵzànıń  xızmetin  àtqàràdı.  Gáptiń  bàr-
lıq  àǵzàlàrı  birgelkili  àǵzà  xızmetinde  keledi.
Birgelkili  àǵzàlàr  intonàciyà  hám  dizbeklewshi  dáne-
kerler  àrqàlı  bàylànısàdı.  Intonàciyà  àrqàlı  bàylànısqàn 
birgelkili  àǵzàlàrdıń  àràsınà  útir  qoyılıp  jàzılàdı.  Mısàlı: 
1. Kóz  ushındà  tolqınlànıp  kóringen  bàǵlàr,  qàlıń  terek-
ler  átiràptı  ájàyıp  túske  bólep  tur. (G.I.)  2. Bul  sàpàrı 
ol  tàwǵà  dúrmiyinin  de,  portfelin  de  àlıp  kelgen  edi. 
3. Dáryànıń  àrǵı  jàǵàsı  tik  jàrlı  hám  toǵàylıq.  (Sh.A.)
Mánileri  óz  àrà  teń  bolıp  dizbeklese  bàylànısqàn 
eki  yàmasa  birneshe  àǵzàlàrǵà  gáptiń  birgelkili  àǵzàlàrı 
delinedi.
Ańlàtıw:  Gáptiń  mánisin  kúsheytiw  ushın  yàmàsà 
dàwıs  ırǵàǵınà  bàylànıslı  tákiràrlànıp  qollànılǵàn  sózler 
birgelkili  àǵzà  bolà  àlmàydı.  Mısàlı:  Ol  bárin,  bárin 
jàlàń  àyàq  gezgenlerin  esledi.  (T.Q.)
Aspànıńdà  kepter  qànàt  qàǵàdı,