М. А.Ҳамроев она тилидан маърузалар

-б (-иб)	бориб, ўқиб
ҳолат равишдошларини ҳосил қилади
32.	-имтир ёки -мтир	кўкимтир, қорамтир	сифатлардаги озайтирма даражани ҳосил қилади
33.	-ин I (ёки -н)	кийинмоқ (ўзлик), олинмоқ (мажҳул)	ўзлик ёки мажҳул нисбат ясовчи қўшимча
34.	-ин II	борайин.	феъллардаги маънони кучайтирувчи қўшимча ҳисобланади
35.	-инчи ёки -нчи	учинчи, олтинчи	тартиб сон ясовчи қўшимча
36.	-ир	тоширмоқ.	феъллардаги орттирма нисбат қўшимчаси
37.	-иш ёки -ш I	бориш, ўқиш	феълларнинг ҳаракат номи шаклини ясовчи қўшимча
38.	-иш ёки -ш II	ёзишди, тўқишяпти	феълнинг биргалик нисбат қўшимчаси:
39.	-иш III	Кўкиш	сифатлардаги озайтирма даража ҳосил қилувчи қўшимча
40.	-иш IV	тўлишди	Кучсиз ҳаракатни ифодалайди
41.	-иқ	ошиқмоқ, толиқмоқ	феълнинг ўзлик нисбатини ҳосил қилувчи қўшимча:
42.	-й I	ўқий бошлади.	равишдош ҳосил қилувчи қўшимча
43.	-й ёки -ай II	тўқий, борай, келай.	феълнинг буйруқ-истак майли шаклини ясайди
44.	-ка	суркамоқ,	феълнинг кучайтирма шаклини ҳосил қилади
45.	-л ёки -ил	Ишга қаттиқ берилди (ўзл. нисб.) Навбат берилди (маж. нисбат).	феълнинг ўзлик ёки мажҳул даражасини ҳосил қилади
46.	-ла	қувламоқ, саваламоқ	феълларнинг кучайтириш шаклини ясайди
47.	-лар I	уйлар	кўплик маъносини ҳосил қилади
48.	лар II	онамлар.	ҳурмат маъносини ҳосил қилади
49.	-лик	айтмоқлик.	ҳаракат номига қўшилиб, маънони кучайтиради
50.	лоқ ёки -алоқ	қизалоқ, бўталоқ.	кичрайтириш ва эркалаш маъносини ҳосил қилади
51.	-ма	юрма, келма.	феълнинг бўлишсиз шаклини ҳосил қилади
52.	-миш	келмиш, олмиш.	эскирган шакл бўлиб, ўтган замон сифатдошини ҳосил қилган
53.	-моқ	бормоқ, қолмоқ	ҳаракат номини ҳосил қилади
54.	-моқда	келмоқда, ёзмоқда.	ҳозирги замон давом феълини ҳосил қилади
55.	-моқчи	ўқимоқчи.	келаси замон мақсад феълларини ясайди
56.	-ники	китобники, меники.	қарашлилик шаклини ҳосил қилади
57.	-ов	икков, учов.	жамловчи сон ҳосил қилувчи қўшимча
58.	-овлан	бешовлан.	худди шундай жамловчи сонларни ясайди
59.	-ой	Барчиной, Ҳулкарой	аёл исмларига қўшилади ва эркалаш-ҳурматлаш маъноларин ифодалайди
60.	-он	борибон, келибон	эскирган қўшимча бўлиб, равишдош шаклини ҳосил қилган
61.	-роқ	каттароқ, оқроқ	сифатларнинг қиёсий даража шаклини ҳосил қилади
62.	-р ёки -ар	-: борар, ўқир.	келаси замон сифатдошини ясайди
63.	-са	- борса.	феъллардаги шарт майли шаклини ҳосил қилади:
64.	-син	олсин.	феъллардаги буйруқ-истак майлини ясайди
65.	-т -	ўқит.	феъллардаги орттирма нисбатни ҳосил қилади
66.	-та	: бешта, ўнта.	дона сон шаклини ҳосил қилади
67.	-тача	бештача, ўнтача.	чама сон шаклини ҳосил қилади
68.	-ув	борув, келув.	феълнинг ҳаракат номи шаклини ҳосил қилади
69.	-хон	Каримахон.	одам исмларига қўшилиб, ҳурмат маъносини ҳосил қилади
70.	-ча	қушча, китобча.	отлардаги кичрайтириш-эркалаш маъносини ифодалайди:
71.	-чак	келинчак, тугунчак.	отлардаги кичрайтириш маъносини ифодалайди
72.	-чоқ	тойчоқ, қўзичоқ.	отлардаги кичрайтириш-эркалаш маъносини ифодалайди
73.	-яп	кетяпман.	ҳозирги замон давом феълини ҳосил қилади

4. Кўп маъноли қўшимчалар

Қўшим- чалар	Мисоллар
-ли	ақлли(мавжудлик маън.), ёғли (ортиқлик маън.), ўтиришли (мослик)
-ма	қовурма (ҳаракат натижаси), бурама (одатдаги хусусият)
-ла	мойла(эга ҳолатлик), рандала(восита), болала (пайдо қилиш)
-чи	чорвачи (касбга мансублик), бўёқчи (аниқ соҳага тегишлилик),
-чилик	пахтачилик(соҳа), тўкинчилик(мавжудлик), тирикчилик (ҳолат),
-дор	айбдор (мавжудлик маън.), бўйдор (ортиқлик маън.)
но-	ноумид (эга эмаслик), номард (қарама-қаршилик маън.)
бе-	беғубор (йўқлик маън.), беғам (камлик маън.)
-сиз	асоссиз (эга эмаслик маън.), мадорсиз (камлик маън.)
-лик	оталик (қариндошлик), болалик (ҳолат), мудирлик (касб, ҳунар)
-са	Берса, ейман (шарт); Қани ўқишга кирса (орзу)

5. Синоним қўшимчалар

Қўшимчалар	Мисоллар	Қўшимча-лар	Мисоллар
-дан/-ни	ошдан олинг – ошни олинг	но-/-сиз	ноўрин – ўринсиз
-дан/-га	эшикдан сиғмади – эшикка сиғмади	-она/- ларча	мардона - мардларча
-дан/-нинг	улардан бири - уларнинг бири	-са/-сира	сувсамоқ - сувсирамоқ
-га/-ни	бунга тушунмади-буни тушунмади	-чи/-шунос	тилчи - тилшунос
-диган/-ар	кўрадиган кўз - кўрар кўз	-лаб/-дан	саҳарлаб - саҳардан
дон/-ли	билимдон - билимли	-(у)в/-(и)ш	ўқув - ўқиш
сер-/-ли	серсув-сувли	бе-/-сиз	бемаза – мазасиз
ба-/-ли	баҳайбат - ҳайбатли	-қир/-ағон	чопқир - чопағон
-дўз/-чи	этикдўз - этикчи
-ётир -моқда -япти	келяпти – келаётир – келмоқда	-имтир/-иш/--роқ	оқиш – оқимтир - оқроқ
-лоқ/-зор	ўтлоқ - ўтзор	-из/-дир	томиз - томдир
-иш/-лар	келишди - келдилар	-ли/-дор	унумли - унумдор
-соз/-чи	кемасоз - кемачи	-ларча/-часига	мардларча - мардчасига
лай/-лигича	ҳўллай - ҳўллигича

6. Омоним қўшимчалар

№

Қўшим-чалар

От

Сифат