M. A. Yusupova San’atshunoslik iti direktori, Arxitektura doktori

(skenlar), 
yarim doirali pastki m aydonlar (orxestrlar), uning atrofida jam lan- 
gan nimaylana qatorli am fiteatrlar (tea tro n ) joylashgan. M .aw . IV asr ilg‘or 
me'morlaridan Filon, Skopas, Kenja Poliklet, Pifey va Satirlar b o ‘lgan.
So‘nggi — ellinistik — qadimgi Yunon m e’m orchilik tarixi davri Iskandar 
Zulqarnayn (m .a w . IV asrning oxirgi uchligi) hukm ronligining talofatidan 
boshlanib, Rim Y unonistonga bo'ysingan M isrni egallagungacha davom
etdi. Bu davr m e ’m orchiligi u ch u n xos shaharlar (M ileet, D elos, Efes) 
tarxlari m untazam rivojlanishi, maxsus badavlat peristil turar-joy uyi devoriy 
naqshlar bilan bezatilgan, m ahobatli m ehroblar — yangi turdagi im oratlar 
yaratilganligi kuzatiladi. Eng taniqli m ehroblardan biri Pergam dagi Zevs 
tnehrobi (m .a w . 180-yil)ning poydevor tarxi 3 0 * 2 8 m , balandligi 9m. 
Mehrob ilohlar va polvonlar kurashi tasvirlangan m arm ar friz haykalli
25

---

14-rasm.
Pergam dagi katta Zevs mehrobi 
(m .a w . 180-yil).
b o 'rtm a bilan hoshiyalangan. Ionik ustunlj 
bilan kifoyalangan ken g zina tepadagi ma\ 
donch aga olib c h iq a d i (14-rasm).
Ellin davri m e ’m orchiligi o ‘z uslubiga eg 
b o ‘lm asada, lekin Y u n o n m e’morchiligini tar 
g‘ibot etgan, Rim va Vizantiya m e ’morchili 
gi shakllanishiga t a ’sirini o'tk azg an. Yunoi 
klassik m e ’m o rch ilig id a orderlar qonunlash 
tirilm agan b o ‘lsa, e llin m e’m orchiligida es 
orderlar va ularning tarkibiy qism larini mask 
h u r qonunlarning en g muvaffaqiyatli mutano 
sibligini o 'rn atish g a harakat qilindi. Bir qato 
m e ’m o rlar m e ’m orchilik va o rderlar haqid 
trak ta tlar yozishgan.
Qadim gi Y unon istond a D orik, lonik v; 
K o rin f orderlari p a y d o bo‘lgan, ular umumi 
konstruktiv va kom pozitsion tizim ga ega.
O rd erlarning k o m p o zitsio n tizim i klas 
sikaga xos b o ‘lib, b o ‘yiga uch qism ga 
b o ‘li 
nadi — asosiy k o 'ta rib turuvchi qism — ustun 
ko‘tarm aydigan qism —