M. A. Hamrayev d. A. Muhamedova d. X. Shodmonqulova

3-§. O`zlashtirma gap

O`zgalarning shakli o`zgartirilib, mazmuni ifodalangan gapi o`zlashtirma gap deyiladi. O`zlashtirma gap ko`chirma gapga aylantirilishi mumkin bo`lgan gapdir: Qurbon ota ertaga kelishini aytdi (o`zl. gap) – Qurbon ota dedi: ―Men ertaga kelaman‖(ko`ch. gap).

So`roq, buyruq mazmunini ifodalagan ko`chirma gaplar o`zlashtirma gapga aylantirilganda, darak gap shaklida bayon qilinadi.

Ko`chirma gap

O`zlashtirma gap

- Ehtiyot bo'ling, qoching, Bektemir aka! (As.M.)

Bektemir akaga ehtiyot bo`lish kerakligini, qochish zarurligini aytdi.

Undalma, kirish so`z qatnashgan ko`chirma gaplar o`zlashtirma gapga aylantirilganda, kirish so`zlar tushib qoladi, undalma vositali to`ldiruvchiga aylantiriladi, 1-, 2-shaxslarni ko`rsatuvchi so`zlar 3-shaxsga aylantiriladi:

Ko`chirma gap	O`zlashtirma gap
Mahalla-ko`y, guzardagi kim ko`rgan meni masxara qilib: —Ha, farzand katta bo`lib yotibdimi? — deb so`rab qo`yishadi. - Men ketdim, - dedi ukasi.	Mahalla-ko`y, guzardagi kim ko`rgan meni masxara qilib, farzandning katta bo`layotganligi haqida so`rab qo`yishadi. Ukasi o‘zining ketayotganini aytdi.

O`zlashtirma gapning kesimi aytmoq, gapirmoq, buyurmoq, so`ramoq, undamoq (demoq fe`lidan tashqari) so`zlari bilan ifodalanadi.