M. A. Azizov umumiy gigiyena va ekologiya tibbiyot kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma To‘rtinchi nashri

Gigiyena tashqi muhit omillarining inson salomatligiga ta’sirini o‘rganadigan va olingan ma’lumotlarga tayangan holda tashqi muhitni sog‘lomlashtirish, aholi sog‘lig‘ini mustah-




kamlashning me’yor va tartib-qoidalarini, ayniqsa, yuqumli kasalliklarning oldini olish, mehnat qobiliyatini oshirish, umrni uzaytirish chora-tadbirlarini ishlab chiqadigan fandir.
Gigiyena fani tavsiyalarini amaliyotga sanitariya (lotincha sanitas so‘zidan olingan bo‘lib, sog‘liq degan ma’noni anglatadi) muassasalari joriy qiladi.
Sanitariya faoliyati orqali gigiyena fani rivojlanadi. Demak, gigiyena sog‘liqni saqlash va uni yaxshilash to‘g‘risidagi fan bo‘lsa, sanitariya-gigiyena qonun-qoidalari asosida amaliy faoliyat ko‘rsatadigan sohadir.
Tibbiyot xodimlari ishlab chiqarish va turmush shart-sha- roitlarining odamga ta’sirini chuqur o‘rganib, kasalliklar sa- bablarini tahlil qilganlaridan keyingina kasallikni davolash, keyin- chalik esa uning oldini olishning samarali chora-tadbirlarini ko‘rishlari mumkin bo‘ladi. I.P. Pavlov «Zamonaviy tibbiyot kasal­liklarning hamma sabablarini bilib olgandagina kelajak tibbiyotiga, ya’ni keng ma’nodagi gigiyenaga aylanadi», — deb bejiz ayt- magan.
Organizm bilan muhitning birligi ular kimyoviy tarkibining umumiyligi bilan, shuningdek, ular o‘rtasida moddalar va energiya almashinuvi jarayonlarining tinmay bo‘lib turishi orqali isbotlanadi. Tashqi muhitning organizmga ta’siri organizmning o‘sish jarayonlari deb ataladigan jarayonlari: nafas olish, ovqat- lanish, termoregulatsiya va boshqalarni o‘zgartirishida namoyon bo‘ladi. Organizmning eng muhim hayotiy jarayonlari tashqi muhitning ana shu ta’siriga, uning sifati va miqdoriga bog‘liq bo‘ladi. Tashqi muhit omillarining inson salomatligiga ta’siri ijobiy va salbiy bo‘lishi mumkin.

1. 
   P. Pavlov organizm noodatiy tashqi muhit omillari ta’siriga duch kelganida kasallik kelib chiqadi, chunki bunda muhit bi­lan organizm o‘rtasidagi muvozanat buziladi, deb ko‘rsatib o‘tgan edi.