Lyudvig van Betxoven 1770-yil 17-dekabr, Bonn, Germaniya buyuk olmon bastakori, dirijyorva pianisti

Lyudvig van Betxoven

Lyudvig van Betxoven 1770-yil 17-dekabr, Bonn, Germaniya — buyuk olmon bastakori, dirijyorva pianisti.

Betxoven — nemis kompozitori, pianinochi va dirijyor. Vena klassik maktabining vakili. 1792-yilda Venaga ko‘chgan va tez orada o‘zining erkin va ta’sirchan, yangi ijro uslubi bilan iste’dodli pianinochi, badihachi-improvizator sifatida tanilgan. Venada (1795—1800) yaratgan fortepiano konsertlari, 8-chi „Patetik“ fortepiano sonatasi, kvartetlari, 1-chi simfoniyasi, „Prometeyning yaratmalari“ baletidayoq Betxovenga xos, Buyuk Fransuz inqilobi g‘oyalari ta’siri ostida shakllangan ijodiy uslubi ko‘zga tashlandi. 27 yoshidan qulog‘i og‘irlashib, keyinchalik butunlay kar bulib qolsada, ichki o‘quv, his-tuyg‘u bilan birtalay asarlar yaratdi, dirijyorlik qildi. Betxoven ijodi, ayniqsa 1801—1812 yillarda kamol topdi. Qahramonlik va demokratizm ruxi bilan yug‘rilgan 3-chi („Qahramonnoma“), 5-chi simfoniyalari, „Fidelio“ operasi, I. Gyotening „Egmont“ fojiasiga yozgan musiqasi, „Appasionata“ fortepiano sonatasi, skripka va fortepiano uchun „Kreyserov“ sonatasi mashhur. CHuqur fojiaviylik va adolat tantanasiga ishonch ruxi bilan sug‘orilgan 9-chi simfoniyasi Betxoven ijodining cho‘qqisidir. So‘nggi asarlari (28—32 fortepiano sonatalari, 12—16 kvartetlari, bagatellar)da kompozitorning yangi ifoda vositalari topishga intilishi seziladi.

Musiqiy qahramonlik uslubini yaratgan Betxoven simfonik musiqa tafakkuri (qarang Simfonizm) ko‘lamini nihoyatda kengaytirgan, kamer cholg‘u va vokal musiqasi, konsert janrlarining gʻoyaviy mazmunini teranlashtirgan, mavjud musiqa shakllari va janrlarini isloh etgan.

Ijodida turli (ingliz, venger, italyan, nemis, polyak, rus, ukrain) xalq kuylarini qayta ishlagan, SHarq mavzulariga murojaat qilgan (Sa’diy she’rlariga 2 kanon). Betxovenning 5, 7, 8,9-chi simfoniyalari, fortepiano va skripka konsertlari, bir talay fortepiano va skripka sonatalari, kamer ansambl va boshqa asarlari O‘zbekistonda ijro etiladi.

Lyudvig van Betxoven o'zining ijodi va azob-uqubatlari bilan kurashgan azoblangan ruhlardan biri edi. Garchi u hamma vaqtlarning eng buyuk musiqiy dahosi deb hisoblansa-da, u baxtli hayot kechirmagan va muvaffaqiyatlaridan to'liq zavqlana olmagan. U juda yoshligidan dunyo bilan ziddiyatga borgan.

Betxovenning repertuari juda katta edi. 32 dan ortiq fortepiano sonatasi, 17 kvartet, sakkizta trio, beshta fortepiano kontserti va boshqa ko'plab narsalar. Biroq, son-sanoqsiz avlodlarning chinakam hayratiga sazovor bo'lgan narsa uning simfoniyalari, ayniqsa unga katta shon-sharaf keltirgan Beshinchisi.

"Musiqa odamning yuragidan olov urishi va ayolning ko'zlaridan yosh oqishi kerak".

- Lyudvig van Betxoven -

Musiqasidan olgan ulug'vorligiga qaramay, Betxoven hech qachon chinakam boy bo'lmagan. Shuningdek, uning foydali oilasi yoki hayotni sevishi yo'q edi. Ehtimol, shuning uchun uning ishi bunchalik chuqurlikka, uyquchanlik va ulug'vorlikning uyg'un kombinatsiyasiga erishgan. Uning musiqasi, xuddi uning xarakteriga o'xshab, hayratlanarli darajada murakkab.

Lyudvig van Betxoven musiqachilar oilasidan chiqqan. Otasi ham, bobosi ham kasbi bo'yicha musiqachilar edi. Uning ota-bobosi Lyudvig va Mariya Xosefa Poll unga kuchli ta'sir ko'rsatgan. Darhaqiqat, uning bobosi bolaligida yaxshi munosabatda bo'lgan yagona odam edi, buvisi esa ichkilikboz edi.

Betxovenning to'rtta akasi bor edi; u ikkinchi bo'lib tug'ildi. Uning onasi Maryam Magdalena Keverich kasal va zaif xarakterga ega edi. Uning otasi Yoxann alkogol ichgan, vaqtini ichkilikka sarflagan va oilasi uchun ozgina ish qilgan. Boshqa tomondan, Lyudvig bobo bolakayning iste'dodini aniqlab, unga fortepiano bo'yicha birinchi darslarini berdi.

Lyudvig van Betxoven hech qachon sog'lom oilaviy uyning iliqligini boshdan kechirmagan. Dahiy besh yoshga to'lganida, u musiqaga moyilligini namoyon eta boshladi. Aytishlaricha, otasi qashshoqlikni engillashtirish uchun bundan foydalanmoqchi bo'lgan, ammo u to'liq bunga erisha olmagan. Odamlar, shuningdek, 12 yoshida, Betxoven allaqachon bu dunyoga nafratlanishini da'vo qiladigan mard bola edi.

Hech narsaga qaramay, Betxoven hali ham katta do'stlik o'rnatishga muvaffaq bo'ldi. Darhaqiqat, u doimo do'stlikni hayotining muhim qismi deb bilgan. Ushbu buyuk do'stliklarning birinchisi Wegeler ismli yigit bilan bo'lib, uni Breuning ismli oilasi bilan yashashga olib borgan.

U erda u pianino darslarini olib, barqaror oila bilan uchrashdi va birinchi marta sevgini boshdan kechirdi. U o'zi bilan musiqa o'rganayotgan Leonoreni sevib qoldi. Ammo u uni rad etdi. Natijada, bu uning dunyoga nisbatan noqulayligini oshirdi.

U 1787 yilda Venaga sayohat qilib, mashg'ulotlarini yakunladi. Ushbu hayotda, u juda mashhur musiqiy taniqli odamga aylana boshladi. U erda 1792 yildan boshlab doimiy qoldi. O'shanda u bastakor sifatida o'zining eng samarali davrini boshdan kechirgan. Biroq, u ham muhabbat hayotida ko'p umidsizliklarni boshdan kechirdi.

1794 yilda u qo'shiqchi Magdalena Uillga uylanmoqchi edi, lekin u uni "xunuk va aqldan ozgan" deb belgilab, rad etdi. Keyinchalik u bir muddat u bilan birga o'ynagan Julieta Gicciadi bilan uchrashdi. Uning uchun u mashhur Moonlight Sonatasini yaratgan.

1806-1810 yillar orasida u Tereza Brunsvik bilan mehrli va ehtirosli munosabatlarga ega edi. Xuddi shu davrda u Apassionata singari Beshinchi va Oltinchi Simfoniyalarni yaratdi. O'zaro munosabatlar tugadi va bundan keyin bir qator ko'ngilsizliklar paydo bo'ldi. Bunga qo'shimcha ravishda, uning ikkita akasi u bilan yashashga ketdi ... uning hisobidan. Shu sababli, uning moliyaviy holati doimo qizil rangda edi.

Uning sog'lig'i zaiflasha boshladi. Moddiy ahvolidan chiqib, u do'stlari va tanishlaridan yordam so'rashga qaror qildi. Qirollik filarmoniyasi uning foydasi uchun o'tkaziladigan konsert uchun unga 100 funt (120 $) oldindan bergan. U bu yordamni olganida yig'lab yubordi va ularning ishorasi uchun minnatdorchilik sifatida o'ninchi simfoniyani ijro etishni va'da qildi. Biroq, u hech qachon bu va'dasini bajara olmadi, chunki u 1824 yilda, 56 yoshida kutilmaganda vafot etdi.