Lxxxil амир соҳИБҚироннинг бағдоддан қайтиб, табриз томон

XCI. АМИРЗОДА МУҲАММАД СУЛТОННИНГ БУРСА ТОМОНИГА
ЖЎНАШИ БАЁНИДА 
Шу ҳолат асносида амирзода Муҳаммад Султон уч кун йўл гориб, тўртинчи куни 
иқбол яловининг ойи тўртинчи фалакдан шуъла сочастган офтобдск у жойларда тулуъ 
қилди ва у шаҳар ҳамда ноҳиялар унинг тасарруфи остига кирди. Амирзода Шайх 
Нуриддин баҳодир қалъага кириб, йиллар давомида бу ерда жамланиб келган хази-налар: 
қимматбаҳо жавоҳиру лаъл, марваридлару сқут-ларни бошқа моллару нафис жинслар, 
матолару нақди-налар билан қўшиб қатор-қатор уловларга ортиб олиб чиқди. Сўнгра 
<аниқки, подшоҳлар қачон бирон қиш-лоққа (бостириб) кирсалар (уни вайрон 
этурлар)> дсган оят сири зоҳир бўлди. Талон-торож қилганларидан кейин шаҳарга ўт 
қўйдилар ва ҳўлу қуруқ ҳаммасини ѐндир-дилар. У жойдан денгиз қирғоғига жилов 
буриб, соҳилдаги мухолифлар қонидан яна бир дснгиз пайдо қилдилар. У жойдан 
амирзода Абу Бакр ўн минг отлиқ жангчилар билан Шаҳри Навга жўнади. Йилдирим Боя-
зиднинг ўғли Сулаймон бошчилигида читоғлар ва Рум мухолифларидан кўп халқ у
жойга жамъ бўлиб турган эдилар. У ғалаба ер лашкарнинг ҳайбатини мушохада 
этгач ва жанг шерларининг савлатини аниқ кўргач, қарши туришга тоқат ^илолмай 
денгизга кўнгил қўйиб, кемага ўтирди ва қочишни ўзига зафар деб санади. Шу
жойдан жаҳрн амирзодаси Муҳаммад Султон (263) бу фатҳнинг хабарини Амир 
Соҳибқиронга юборди. Бу муҳим хизматга юз кишини тайинлади. Абадиятга 
улангур давлат каби бахт ҳавосида умид қушини сайд этувчи ва қудрат қаноти
билан комронлик фазосида парвоз қилувчи бир шунқорни бошқа тудфа ва ҳадяларга 
қўшиб уларнинг ҳамроҳлигида юборди. Йўлда ғоятда тор йўлли тўқайзор бор эди.
Шу қадарки, доно фикр ҳам ундан йўл топиб чиқолмас, ҳушср кишилар фикри унинг 
торлигидан танг бўларди. Шундай бир жойда ногаҳондан ғавғо кўтарилди,
читоғлардан сон-саноқсиз катта бир гуруҳ ѐпирилди. У тўқайнинг узунлиги уч 
фарсахга яқин эди. Далирлар дили қўлдан кетиб, забардаст 
баҳодирларнинг оеғи сусайишига ўрин бор эди. Муҳаммад ота, Иброҳим, Аҳмад,
Фахриддин, Маҳаммад Қаландар, Хизр ва у юз кишидан қолганлари мардоналик 
қадамини маҳкам босиб, ўқу найзага қўл урдилар ва шундай жанг қилдиларки, ундан
фалакиинг кўзи қамашди. Охирида читоғлар қочишга юз тутдилар ва гўѐ оч шердан 
қочган тулкидек тарқалиб кетдилар. Ана шу пайтда улуғ амир-зода Амироншоҳ
илғор қилиб тўқайда далир юрган ғазабли шердек у танг тўқайзорга кйрди ва 
TOP 
ҳам 
тоғ камарларида юриб, жон овловчи палангдек у қийин йўлли баланд

---

тоғларга кўтарилди. Мухолиф чи-тоғийлардан кўплари у тоққа паиоҳ тортиб 
қочиб борган эди, лашкар аэуш (амирзоданинг) далирлигини кўриб, карнай, ноғора
чалиб ҳар томондан тоққа чиқдилар. Читоғлар тоғ устидан ва унинг камаридан 
тош юмалат-дилар. Юқорию қуйига уриластган тошлар зарбидан, жонбоз
жангчиларнинг ҳайқириғидан тоғ ва даштларни маҳшаргоҳ сурининг садоси тутди.
Жанғчилар шовқини ва наъраси баланд осмонга етди. Ғалаба ѐр аскардан жанг 
сафининг далирлари ва собит қадамли мардлар маҳкам туриб, уларнинг отган тоши 
зарбасини писанд қилмади-лар; уларнинг зарбасини дафъ қилиб, дилни тешар 
ўқлари, жонни олар новаклари, обдор қиличлари ва афъо илонидек найзалари билан 
ҳайдадилар. Улардан кўплари ҳалокат тиғиға учрадилар. Қай бирлари амон
тилаган бўлсалар амон топдилар. Ғолиб аскарлар зафар ва нус-ратга ҳамжилов бўлиб,
мақсад томон юзландилар. 
Шу маҳалда Султон Ҳусайн, амир Сулаймоншоҳ, амирзода Рустам ва Сайидхожа 
Кўпак туркмон устига кетган эдилар, кўп ғаниматлар, сон-саноқсиз от ва хачирлар, 
беҳадду ҳисоб қўйларни олампаноҳ даргоҳга юбордилар. Сайидхожа ўзи Эли Ойдин 
томонига жўнади, бориб уларни талон-торож қилиб, то денгиз қирғоғигача етди ва 
душманлардан кимни топса, ўзини ўлдириб, молини ғорат қилди. 
Амир Соҳибқирон Кўтоҳиядан Думонж томонига жўнади. Бир жамоа қароқчилар 
тор йўлларни тўсиб олганлар, лашкар ўтаѐтган пайтда зарар етказадилар, деган 
хабарни аъло ҳазратга стказдилар. Фармонга биноан улар устига қилич тортиб, у йўл 
кесарларнинг кўпларини ўлдирдилар, қолганлари қочиб, тоғлар ва ғорларга кириб 
беркиндилар. Жаҳон бўйсунувчи фармонга мувофиқ (264) диловар ба^одирлар 
сандиқларга ўтирдилар, у сандиқларни тоғ устидан арқонлар билан пастга осилтир-дилар 
ва у шердан ҳам юз ўгирмайдиган дадил мардо-налар бир қўлига арқонни ушлаб, 
бир қўлида қилич тутиб, мардлигу диловарлик додини бердилар, у ўғриларнинг 
биронтаси ҳам жонини қутқазиб кетишига йўл қўймадилар, ҳаммасини завол ва ҳалокат 
поймоли қилдилар. Амирзода Бурундуқ у куни мардлик ва мар-доналик додини берди. 
Шу миѐнада улуғ амирзода Муҳаммад Султон ва амир Жаҳоншоҳ Бурса шаҳри 
фатҳидан қайтиб, Амир Соҳибқирон ҳазратга етишдилар ва у вилоятнинг нафис 
молларидан Соҳибқирон ҳазратга туҳфалар келтирдилар.