Луғат. Тузувчилар: Абулқосимов Ҳ. П., Абулқосимов М.Ҳ

Рақобатга қарши амалиёт 
– монополияларнинг 
бозорда ҳукмронлик қилиш йўли билан бошқа ишлаб 
чиқарувчиларнинг тармоққа киришини чегараловчи, нарх-
навога ўзи баҳо қўйиш ва тижоратчилик фаолиятининг бошқа 
шартларини чеклайдиган рақобатчилик кураши нормаларини 
бузиши. 
Рақобатга 
қарши 
ҳаракатлар
—
рақобат тўғрисидаги қонун ҳужжатларида хўжалик юритувчи 
субъектлар учун ман этилган ҳаракатлар, шунингдек давлат 
бошқаруви органлари, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари 
ҳамда улар мансабдор шахсларининг рақобатни чеклашга 
қаратилган ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги). 
Раҳбар услуби 
-
 
раҳбарнинг қуйидагиларга қанчалик 
мойиллигига боғлиқ:а)бошқа раҳбарлар билан хокимиятни 
бўлиша олишлигига;б)ўзига бўйсунувчилар тадбиркорлигига 
ва 
ташаббускорлигидан 
фойдалана 
олишига;в)раҳбарлигидагиларга харакат режасини ишлаб 
чиқариш ва амалга оширишликни ишониб топширишга. 
Раҳбарнинг бошқариш услублари.
Раҳбарнинг тўрт 
турига боғлиқ тарзда раҳбарнинг тўрт хил бошқариш 
услубини кузатиш мумкин: автократик; бюрократик; 
демократик; аристократик. 1. 
Автократ (ёки авторитар) 
услуб
 
шу билан тавсифланадики, раҳбар ўзининг шахсий (ёки, 
баъзи бир ким томонидан мажбурланган) ғоя, режа, тавсия ва 
ҳ.к.ни, буларни жамоа аъзолари у ёқда турсин, ўз муовинлари 
билан ҳам мутлақо маслахатлашмай амалга оширади. 
Раҳбарнинг нуқтаи назари бошқаларга тааллуқли фикрлар 
мажмуига асосланади, аммо у ўз шахсий фикри қилиб олиниб, 
баён этилади (яъни рахбар бошқалар фикрини ўзиники қилиб 
олади). Муаммони гурух бўлиб муҳокама қилишда у ўз 
фикрини қарор сифатида таъкидлайди, уни муҳокама 
иштирокчилари буйруқ сифатида қабул қиладилар. Бундай 
раҳбарлар ижрочилар билан тўғридан - тўғри, уларнинг 
бевосита раҳбарларини четлаб, фаолият юритадилар. 2. 
Бошқарувнинг аристократик услубида
, агар рахбар ўз 
ходимларига ишонмаса, яхши натижага эришиб бўлмайди. У 

---

- 296 - 
ходимлар устидан қаттиқ назорат ўрнатади ва уларни 
муфассал текширади, бу билан ходимлар ташаббусини бўғади. 
3. 
Бюрократик услуб
 
бошқаришга расмий ёндашишга 
асосланади ва “меъёр доираси”да амалга оширилади. Бу усул 
фақат ижрочиларнинг эмас, балки раёбарларнинг ёам 
ташаббусини турли йўриқномалар, кўрсатма ва х.к. лар 
ёрдамида бўғиб қўяди. 4. 
Демократик услуб
раҳбарнинг 
бошқарув фаолияти ва жамоа ўз – ўзини бошқарувининг энг 
самарали тарздаги нисбатига асосланади. Ҳаракат режасини 
мухокама қилиш, қабул қилиш ва амалга оширишда 
ижрочиларнинг фаол ва онгли иштироки унинг асосий жихати 
хисобланади. Юқори самарага рахбарнинг 
кўтаринки рухи
 
ва 
бўйсунувчиларга 
ишончи
туфайли эришилади. Умумий 
жипслик, умуммаваффақиятдан ғурурланиш, бир-бирини 
қўллаб-қувватлаш ва ҳамфикрлик-самарали ишлаш гарови 
ҳисобланади.Бошқарувнинг бирор услубини мутлақлаштириш 
мақсадга мувофиқ эмас. Муҳими-муайян вазиятларга мувофиқ 
бошқарув фаолиятида уларни қўшиб олиб бора билиш. 
Масалан, бошқарувнинг демократик услуби ўқув-тарбия 
жараёнини амалга оширишда яхши натижа беради, автократ 
услуби юқори ташкилотлар фармойишларини амалга 
оширишда, бюрократик усул эса-ҳисоб-китоб ва хисоботда.