Луғат. Тузувчилар: Абулқосимов Ҳ. П., Абулқосимов М.Ҳ

Амал қилиш доираси (бозор 
кўлами)га кўра ҳудудий, миллий ва жаҳон нархлари 
ажратилади. 1. 
Ҳудудий (минтақавий) нархлар
. Муайян 
худудий бозорларда унинг доирасида амал қилувчи омиллар 
таъсирида шаклланади. 2. 
Миллий нархлар.
Алоҳида 
мамлакатлар доирасида ўртача ижтимоий сарф-харажатлар, 
миллий бозордаги талаб ва таклиф таъсирида шаклланади. 3. 
Жаҳон нархлари.
Муайян товарларни ишлаб чиқаришга кетган 
байналминал харажатларни, товарларнинг жаҳон андозаси 
талабларига мос келиши даражасини ҳамда халқаро бозордаги 
талаб ва таклиф нисбатини ўзида акс эттиради. 
Нархсиз рақобатлашув
- асосий омили товарларнинг 
нархи эмас, балки унинг сифати, сервис хизмат кўрсатиш, 
ишлаб чиқарувчи фирманинг обрў-эътибори ҳисобланган 
кураш.
Натурал даромад
– меҳнат ҳақи ҳисобига олинадиган ва 
уй хўжаликларининг ўз истеъмоллари учун ишлаб чиқарган 
маҳсулотлари. 
Натурал ишлаб чиқариш
- бунда меҳнат маҳсулотлари 
ишлаб чиқарувчининг ўз эҳтиёжларини қондириш, ички 
хўжалик 
эҳтиёжлари 
учун 
мўлжалланади. 
Натурал 
хўжаликнинг асосий белгилари қуйдагилардан иборатдир: 1) 
Мехнат тақсимоти етарлича ривожланмаган; 2) Ишлаб 
чиқариш 
биқиқ 
характерга 
эга 
бўлиб, 
ишлаб 
чиқарувчиларнинг 
ўз 
эҳтиёжларини 
қондиришга 
бўйсиндирилган; 3) Ишлаб чиқариш билан истеъмол ўзаро 
мос келиб, бевосита хўжалик ичида бир-бири билан 

---

- 266 - 
боғланган; 4) Меҳнат тор доирада ижтимоий характерга эга 
бўлган; 5) Ишчи кучининг ҳаракатчанлиги чекланган. 
Нафлилик
- товарларнинг кишиларнинг бирон-бир 
истеъмолини қондириш лаёқати. 
Негоциант
– бошқа мамлакатлар билан йирик савдо 
ишларини бажарувчи тижоратчи; савдогар. 
Неолиберализм 
- неоклассиканинг бир оқими, классик 
иқтисодий мактабни ва кейнсчиликни бирга қўллаш 
тарафдори, бунда давлатнинг иқтисодиётга аралашмаслиги 
таклиф этилади. Асосий вакиллари Л. фон Мизес (1881 - 
1973), Ф. фон Хайек (1899 - 1992) бўлиб, бу оқим Австрия 
мактаби деб ҳам юритилади. Социалистик (императив) 
режалаштиришга қатъий қарши, чунки бу режаланган 
тартибсизликка олиб келади, меҳнат тақсимоти, хусусий мулк 
ва эркин алмашув цивилизациянинг мутлақ асоси деб 
саналади. Хайек 1974 йилда Нобель мукофоти совриндори 
бўлган. Бу оқим асосий эътиборни давлатнинг иқтисодиётга 
аралашувнинг энг кам даражага келтиришга, хусусий 
тадбиркорликни ривожлантиришга қаратиш лозимлигини 
уқтиради. Неолиберализм ғоялари асосида «Ижтимоий 
йўналтирилган бозор иқтисодиёти» юзага келади, унинг 
асосчилари - немис олимлари В.Ребке (1899 - 1966), В.Ойкен 
(1891 - 1950), Л.Эрхард (1897 - 1977)лардир. Бу концепция 
ГФР ва Швецияда яхши натижа берди, унинг асосий ғоялари 
мустақил 
Ўзбекистон 
иқтисодиётида 
қўлланилмоқда. 
Ижтимоий йўналтирилган бозор иқтисодиётининг асосий 
қоидалари: эркин баҳоларнинг зарурлиги; эркин рақобат; 
талаб ва таклифнинг мувозанати; иқтисодиётнинг мувозанати; 
давлат бозор хўжалигида шу шартларни кафолатлаши ва 
унинг ижтимоий йўналтирилган ривожини таъминлаш. Н. 
нафақат 
маъмурий-буйруқбозлик 
тизимидан, 
балки 
капитализмнинг эркин рақобатларга асосланган давридан ҳам 
қатъиян фарқ қилади. Мустақил Ўзбекистонда ундан ижобий 
фойдаланилмоқда.