Луғат. Тузувчилар: Абулқосимов Ҳ. П., Абулқосимов М.Ҳ

Товарнинг рақобатбардошлигининг баҳоси
- товарнинг 
рақобатчилик қобилияти баҳоси. Товарнинг ракобатчилик 
қобилиятини баҳолаш учун ишлаб чиқарувчи корхона ўзининг 
ички тузилишини, имкониятини жуда яхши аниқлаши керак. 
Бунинг учун корхона товар ишлаб чиқаришда хато 
қилмаслиги, 
рақобатчилик 
қобилиятини 
белгиловчи 
кўрсаткичларни ишлаб чиқиши шарт. Бошқариш муаммолари 
бўйича Европа форуми Халқаро ташкилоти доимий равишда 
мамлакатларнинг рақобатчилик қобилиятини белгилаш 
юзасидан 
кузатишлар 
олиб 
боради. 
Иқгисодчи- 
текширувчилар 
товарнинг 
рақобатчилик 
қобилиятини 
баҳолашда 340 га яқин кўрсаткичлар ва 100 дан ошиқ 
баҳолардан фойдаланади. Тахлил маълумотлари 10 та омил 
бўйича гуруҳлаштирилади: 1) иқтисодий имконияти ва 
иқтисодий ўсиш суръатлари, жадаллиги; 2) саноат ишлаб 
чиқаришнинг 
самарадорлиги; 
3) 
илмий-техникавий 
ривожланиш даражаси, илмий-техник ютуқларни ўзлаштириш 
суръати; 4) халқаро меҳнат тақсимотида қатнашиш; 5) 
молиявий тизимининг барқарорлилиги; 6) иқтисодиётни 
тартибга 
солишда 
давлатнинг 
таъсири; 
7) 
ишлаб 
чиқарувчиларнинг ихтисослашув ва малака даражаси; 8) 
меҳнат ресурслари билан таъмииланганлиги; 9) иқтисодий-
молиявий барқарорлик; 10) ички ижтимоий - сиёсий 
вазиятнинг барқарорлиги. 
Транзит
(лот.-ўтиш) - 1. Товар ёки йўловчиларни бир 
мамлакат ёки вилоятдан иккинчисига оралиқ мамлакат ёҳуд 
оралиқ пункт орқали олиб ўтиш. 2. Юкларни бошланғич 
объектдан белгиланган жойигача туширмасдан оралиқ пункт 
орқали олиб ўтиш. Транзитли халқаро алоқаларнинг амалга 
оширилиши экспорт ва импорт ташкилотларига бирмунча 
қулайлик яратади; уларни юк ортиш ва тушириш ишларидан, 
ҳужжатларни ортиқча расмийлаштиришдан, чет эллардаги 
пункт, портларда юк ташиш учун бўладиган ҳисоб-

---

- 346 - 
китоблардан озод қилади. Турли мамлакатлар ўртасида юк 
ташиш шу мамлакатлар ўртасидаги битимлар асосида амалга 
оширилади. 
Товарлар ҳаракатининг транзитли шакли
- иш-
лаб чиқарилгаи товарларни омборга олиб бормасдан, тўғридан 
- тўғри чакана савдо шохобчаларига етказиб бериш. Товарлар 
ҳаракатининг транзитли шакли тез айнийдиган истеъмол 
товарлари учун кўпроқ ишлатилади. Чунки бундай товарлар 
истеъмолчиларга канчалик тез (оралиқ халқалар кам бўлган 
ҳолда) етиб борса, уларнинг сифати шунчалик табиий 
сақланади.