Ludwig van Beethoven

Ludwig van Beethoven (1770-yil 17-dekabr, Bonn, Germaniya – 1827-yil 26-mart Vena, Avstriya) — buyuk olmon bastakori, dirijyor va pianisti.
Beethoven — nemis kompozitori, pianinochi va dirijyor. Vena klassik maktabining vakili. 1792-yilda Venaga koʻchgan va tez orada oʻzining erkin va taʼsirchan, yangi ijro uslubi bilan isteʼdodli pianinochi, badihachi-improvizator sifatida tanilgan. Venada (1795–1800) yaratgan fortepiano konsertlari, 8-chi „Patetik“ fortepiano sonatasi, kvartetlari, 1-chi simfoniyasi, „Prometeyning yaratmalari“ baletidayoq Beethovenga xos, Buyuk Fransuz inqilobi gʻoyalari taʼsiri ostida shakllangan ijodiy uslubi koʻzga tashlandi. 27 yoshidan qulogʻi ogʻirlashib, keyinchalik butunlay kar bulib qolsada, ichki uquv, his-tuygʻu bilan birtalay asarlar yaratdi, dirijyorlik qildi. Beethoven ijodi, ayniqsa 1801–1812-yillarda kamol topdi. Qahramonlik va demokratizm ruxi bilan yug'rilgan 3-chi („Qahramonnoma“), 5-chi simfoniyalari, „Fidelio“ operasi, I. Gyotening „Egmont“ fojiasiga yozgan musiqasi, „Appasionata“ fortepiano sonatasi, skripka va fortepiano uchun „Kreyserov“ sonatasi mashhur. Chuqur fojiaviylik va adolat tantanasiga ishonch ruxi bilan sugʻorilgan 9-chi simfoniyasi Beethoven ijodining choʻqqisidir. Soʻnggi asarlari (28—32 fortepiano sonatalari, 12—16 kvartetlari, bagatellar)da kompozitorning yangi ifoda vositalari topishga intilishi seziladi.
Musiqiy qahramonlik uslubini yaratgan Beethoven simfonik musiqa tafakkuri (qarang Simfonizm) koʻlamini nihoyatda kengaytirgan, kamercholgʻu va vokal musiqasi, konsert janrlarining gʻoyaviy mazmunini teranlashtirgan, mavjud musiqa shakllari va janrlarini isloh etgan.
Ijodida turli (ingliz, venger, italyan, nemis, polyak, rus, ukrain) xalq kuylarini qayta ishlagan, Sharq mavzulariga murojaat qilgan (Saʼdiy sheʼrlariga 2 kanon). Beethovenning 5, 7, 8, 9-chi simfoniyalari, fortepiano va skripka konsertlari, birtalay fortepiano va skripka sonatalari, kamer ansambl va boshqa asarlari Oʻzbekistonda ijro etiladi.
BETXOVEN (Beethoven) Lyudvig van [1770.16 (?).12, Bonn1827.26.3, Vena] — nemis kompozitori, pianinochi va dirijyor. Vena klassik maktabining vakili. 1792-y. da Venaga koʻchgan va tez orada oʻzining erkin va taʼsirchan, yangi ijro uslubi bilan isteʼdodli pianinochi, badihachiimprovizator sifatida tanilgan. Venada (1795—1800) yaratgan fortepiano konsertlari, 8«Patetik» fortepiano sonatasi, kvartetlari, 1simfoniyasi, «Prometeyning yaratmalari» baletidayoq Betxovenga xos, Buyuk Fransuz inqilobi gʻoyalari taʼsiri ostida shakllangan ijodiy uslubi koʻzga tashlandi. 27 yoshidan qulogʻi ogʻirlashib, keyinchalik butunlay kar bulib qolsada, ichki uquv, histuygʻu bilan birtalay asarlar yaratdi, dirijyorlik qildi. Betxoven ijodi, ayniqsa 1801—12 y. larda kamol topdi. Kahramonlik va demokratizm ruxi bilan yugrilgan 3-(«Qaxramonnoma»), 5-simfoniyalari, «Fidelio» operasi, I. Gyotening «Egmont» fojiasiga yozgan musiqasi, «Appasionata» fortepiano sonatasi, skripka va fortepiano uchun «Kreyserov» sonatasi va b. asarlari mashhur. Chuqur fojiaviylik va adolat tantanasiga ishonch rugʻi bilan sugʻorilgan 9simfoniyasi Betxoven ijodining choʻqqisidir. Soʻnggi asarlari (28—32 fortepiano sonatalari, 12 — 16 kvartetlari, bagatellar va b.)da kompozitorning yangi ifoda vositalari topishga intilishi seziladi.

Musiqiy qahramonlik uslubini yaratgan Betxoven simfonik musiqa tafakkuri (q. Simfonizm) kulamini nihoyatda kengaytirgan, kamercholgʻu va vokal musiqasi, konsert janrlarining gʻoyaviy mazmunini teranlashtirgan, mavjud musiqa shakllari va janrlarini isloh etgan.

Ijodida turli (ingliz, venger, italyan, nemis, polyak, rus, ukrain va b.) xalq kuylarini qayta ishlagan, Sharq mavzulariga murojaat qilgan (Saʼdiy sheʼrlariga 2 kanon va b. asarlar). Betxovenning 5, 7, 8, 9-simfoniyalari, fortepiano va skripka konsertlari, birtalay fortepiano va skripka sonatalari, kamer ansambl va b. asarlari OʻzRda ijro etiladi.
Gaydn qisqacha Betxoven musiqasi qorong'u va g'alati ekanligini ta'kidladi. Biroq, o'sha yillarda virtuoz pianino chalish Lyudvigga birinchi shon-sharaf keltirdi. Betxoven asarlari klassik klavesin chalishdan farq qiladi. Xuddi shu joyda, Vena shahrida kelajakda taniqli kompozitsiyalar yozilgan: Betxovenning "Oy nuri sonatasi", "Pathetic sonata".
Qo'pol, omma oldida mag'rur, bastakor juda ochiq, do'stlar bilan do'stona edi. Betxovenning keyingi yillardagi ijodi yangi asarlar bilan to'ldiriladi: Birinchi, Ikkinchi simfoniyalar, "Prometeyning yaratilishi", "Zaytun tog'idagi Masih". Biroq Betxovenning keyingi hayoti va faoliyati quloq kasalligi - tinitning rivojlanishi bilan murakkablashdi.
Bastakor Heiligenshtadt shahriga nafaqaga chiqadi. U erda uchinchi - qahramonlik simfoniyasi ustida ishlaydi. To'liq karlik Lyudvigni tashqi dunyodan ajratib turadi. Biroq, bu voqea ham uni bastalashni to'xtata olmaydi. Tanqidchilarning fikriga ko'ra, Betxovenning Uchinchi simfoniyasi uning eng katta iste'dodini to'liq ochib beradi. "Fidelio" operasi Vena, Praga, Berlinda sahnalashtirilgan.

Adabiyotlar

• 
  OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
  
• 
  Shveyser A., I. S. Bax, M., 1964; Druskin M., Passivnoʻ I. S. Baxa, L., 1972.
  
• 
  Boyd, MalcolmBach. Oxford: Oxford University Press, 2000.. ISBN 0-19-514222-5. 
  
• 
  David, Hans T.. The New Bach Reader: A Life of Johann Sebastian Bach in Letters and Documents. New York: W. W. Norton & Company, 1998.. ISBN 0-393-31956-3. 
  
• 
  Eidam, Klaus. The True Life of Johann Sebastian Bach. New York: Basic Books, 2001.. ISBN 0-465-01861-0. 
  
• 
  Forkel, Johann Nikolaus, translated by Charles Sanford Terry (1920). Johann Sebastian Bach: His Life, Art, and Work. New York: Harcourt, Brace and Howe; London: Constable.
  
• 
  Gardiner, John EliotBach: Music in the Castle of Heaven. New York: Alfred O. Knopf, 2013.. ISBN 978-0-375-41529-6. 
  
• 
  Gardiner, John Eliot. Music in the Castle of Heaven: A Portrait of Johann Sebastian Bach. London: Allen Lane, 2013.. ISBN 978-0-7139-9662-3. 
  
• 
  Geck, MartinJohann Sebastian Bach: Life and Work. Orlando: Harcourt, 2006.. ISBN 0-15-100648-2