Loyiha toshkent davlat yuridik universiteti

 
Javobgarlik subyekti va huquqbuzarlik subyekti: oʻzaro nisbat 
 
Odatda  repressiv  huquq  tarmoqlarida  huquqbuzarlik  subyekti 
(huquqbuzarlik  qilmishini  sodir  etgan  shaxs)  va  huquqbuzarlik  uchun 
javobgarlik  subyekti  (sodir  etilgan  huquqbuzarlik  uchun  zimmasiga 
yuridik  javobgarlik  yuklatilgan  shaxs)  deyarli  farqlanmaydi.  Fuqarolik-
huquqiy  javobgarlikni  qoʻllashda  ham  aksariyat  koʻp  hollarda 
huquqbuzarlik subyekti ayni vaqtda fuqarolik javobgarlik subyekti sifatida 
qaraladi.  Biroq,  bu  holat  har  doim  ham  kuzatilmaydi. 
Masalan  FK  334-
moddasiga asosan  basharti,  qonun hujjatlari  yoki  shartnomada bevosita ijrochi  boʻlgan uchinchi 
shaxsning  javobgarligi  belgilab  qoʻyilmagan  boʻlsa,  zimmasiga  majburiyatni  bajarish  vazifasi 
yuklatilgan 
uchinchi 
shaxslarning 
majburiyatni 
bajarmaganligi 
yoki 
lozim 
darajada 
bajarmaganligi uchun qarzdor javob beradi. 
Bu  yerda  huquqbuzarlik  subyekti  uchinchi  shaxslar,  javobgarlik 
subyekti  esa  qarzdor  hisoblanadi.  Oʻz  navbatida  qarzdor  javobgarlikka 
tortilgandan soʻng regress da’vo qoʻzgʻatishi mumkin. 
Umumiy  yuridik  qoidaga  koʻra  huquqbuzarlik  subyekti  va 
javobgarlik  subyekti  uchun ham  javobgarlikka  tortish asosi  sifatida  uning 
muayyan  yoshga  yetganligi,  aqli  rasoligi,  qisman  yoki  toʻliq  muomala 
layoqatiga egaligi kabi mezonlar hisobga olinadi. Biroq zarar yetkazganlik 
uchun  fuqarolik  javobgarligini  qoʻllashda  14  yoshga  toʻlmagan  zarar 
yetkazuvchining  mol-mulki  boʻlgan  taqdirda  ushbu  mol-mulkka  nisbatan 
yetkazilgan  zarar  boʻyicha  undiruv  qaratilishi  mumkin.  Bu  holat  FKning 
993-moddasi 5-qismida oʻz aksini topgan. 
FKning  996-moddasiga  koʻra,  agar  vasiy  vafot  etsa  yoxud  zararni 
toʻlash  uchun  yetarlicha  mablagʻga  ega  boʻlmasa,  zarar  yetkazuvchining 
oʻzi  esa  bunday  mablagʻga  ega  boʻlsa,  sud  jabrlanuvchining  va  zarar 
yetkazuvchining  mulkiy  ahvolini,  shuningdek  boshqa  holatlarni  inobatga 
olib,  zararni  toʻligʻicha  yoki  qisman  muomalaga  layoqatsiz  zarar 
yetkazuvchining  mol-mulki  hisobidan  toʻlash  toʻgʻrisida  qaror  qabul 
qilishga haqli.