Loyiha toshkent davlat yuridik universiteti



Download 2,13 Mb.
Pdf ko'rish
bet103/205
Sana01.01.2022
Hajmi2,13 Mb.
#280239
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   205
Vakillikning turlari 
Vujudga kelish 
asosiga ko’ra 
Mazmuniga ko’ra 
ishonchnoma 
 
qonun 
 
sudning qarori 
 
Davlat organing qarori 
 
Muomalaga layoqatli 
shaxslar nomidan 
 
Muomalaga layoqatsiz 
shaxslar nomidan 
 
 
Vakolatsiz vakil 
 
Tijorat vakilligi 
 


131 
 
guvohlik  beruvchi  harakatlar  qilgan  holda  ham,  bunday  bitim 
ma’qullangan hisoblanadi. 
Vakil  qiluvchi  tomonidan  bitimning  kelgusida  ma’qullanishi  u 
tuzilgan vaqtdan e’tiboran haqiqiy, deb hisoblashga huquq beradi. 
Bitimlar  tuzishda  vakil  o‘z  erki  bilan  harakat  qiladi.  Bu  holda  u 
o‘ziga  berilgan  vakolatning  hajmiga,  amaldagi  huquqiy  normalarning 
qoidalariga, vakil qiluvchining bergan ko‘rsatmalariga asoslanib ish tutadi. 
Bitim  tuzilishida  vakilning  erki  ham  vakolat  doirasida  ifodalanganligi 
sababli vakilning jiddiy ravishda yanglishishi, aldanishi, qo‘rqitilishi yoki 
zo‘rlik ta’sirida tuzilgan bitim sud tomonidan haqiqiy emas, deb topilishi 
mumkin. 
O‘zbekiston  Respublikasi  Fuqarolik  kodeksining  133-moddasiga 
muvofiq,  tadbirkorlar  shartnomalar tuzayotganida ular nomidan doimo va 
mustaqil  suratda  vakillik  qiluvchi  shaxs  (tijorat  vakili)  vakilning 
vakolatlari  ko‘rsatilgan  yozma  shartnoma  asosida,  bunday  vakolatlar 
ko‘rsatilmagan taqdirda esa ishonchnoma asosida ham ish olib boradi. 
Tijorat  vakili  o‘zining  ishtirokida  tuzilgan  shartnomadagi  turli 
taraflarning manfaatlarini faqat bu taraflarning roziligi bilan hamda qonun 
hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa hollardagina ayni bir vaqtda ifodalashi 
mumkin. 
Agar taraflar bilan tuzilgan bitimda boshqacha tartib nazarda tutilgan 
bo‘lmasa,  tijorat  vakili  kelishilgan  haqni  va  topshiriqni  bajarish  vaqtida 
qilgan  chiqimlarini  teng  ulushlarda  to‘lashni  shartnomadagi  taraflardan 
talab qilishga haqli. 
Tijorat  vakili  o‘ziga  berilgan  topshiriqni  bajarib  bo‘lganidan  keyin 
ham  savdo  bitimlari  to‘g‘risida  o‘ziga  ma’lum  bo‘lgan  ma’lumotlarni  sir 
saqlashi shart. 
Tadbirkorlik  faoliyatining  ayrim  sohalaridagi  tijorat  vakilligining 
xususiyatlari qonun hujjatlari bilan belgilanadi. 
Tijorat vakilligi vakillikning maxsus turi sifatida e’tirof etiladi.  
Tijorat  vakilligining  tadbirkorlik  subyektlari  uchun  quyidagi 
afzalliklarini ko‘rsatib o‘tishimiz mumkin: 

 
Muayyan  hududda  tijorat  vakilligi  asosida  faoliyat  olib  borish 
tadbirkorlik subyektlari uchun filial ochishdan ko‘ra, oson va kam xarajatli 
hisoblanadi; 

 
Tijorat vakili bilan shartnoma tuzishda u tomonidan tuziladigan 
shartnomalar  sonidan  qat’i  nazar  ma’lum  bir  qat’iy  summada  pul 
to‘lanishini nazarda tutadigan shartnoma ham tuzish  mumkin; 


132 
 

 
Tijorat  vakili  vakolat  beruvchi  bilan  mehnat  munosabatlari 
asosida bog‘liq bo‘lmaydi; 

 
Tijorat  vakili  bir  vaqtning  o‘zida  shartnomadagi  turli 
taraflarning manfaatlarini ifodalashi mumkin. 
XIX  asrning  oxirlaridan  boshlab,  Evropa  davlatlarida  tadbirkorlar 
tomonidan  o‘zlarining  eng  ishonchli  xodimlariga  deyarli  cheklanmagan 
vakolatlarning  berilishi  tamoyili  kuzatilgan.  Bunday  xizmatchilar 
prokuristlar yoki bosh vakil, deb yuritiladi.  
Tadbirkorning  boshqa  tijorat  vakillaridan  farq  qilgan  holda, 
prokuristning  vakolatlari  doirasi  va  mazmuni  qonunda  belgilab  berilgan 
(Germaniyaning  Savdo  tuzuklari,  Shveysariya,  Avstriya,  Bolgariyaning 
qonunchilik  aktlari)  va  tadbirkorlar  tomonidan  o‘zgartirilishi  mumkin 
bo‘lmagan.  Demak,  ushbu  normalar  imperativ  xarakterga  ega.  Tadbirkor 
o‘z  arizasi  orqali  prokuristni  Savdo  riyestrida  majburiy  ro‘yxatdan 
o‘tkazishi shart.  
Bosh  vakilning  bunday  vakolatlarga  egaligi  unga  barcha  sud  va 
suddan  tashqari  ishlarda,  shartnoma  va  boshqa  munosabatlarda  tadbirkor 
tomonidan  beriladigan  ishonchnomasiz  ham  harakat  qilish  imkonini 
beradi. Germaniya va Shveysariya qonunchiligida bunday vakolatlar savdo 
(tijorat) vakolatlari sifatida baholanadi.  Savdo vakolatlari  konkret turdagi 
korxona  uchun  amalga  oshiriladigan  yuridik  harakatlarga  nisbatan  tatbiq 
etiladi  (Germaniya  savdo  tuzuklari  54-modda,  Shveysariyaning  majburiy 
qonuni 462-modda).    
Korxona  xizmatchilari  tomonidan  amalga  oshiriladigan  vakillikni 
vakolatlar doirasiga ko‘ra: 

 
 Cheklangan vakolatlarga asoslanadigan vakillik; 

 
 Cheklanmaydigan 
vakolatlarga 
asoslanadigan 
vakillikka 
bo‘lishimiz  mumkin.  Chunki  yuqorida  ta’kidlab  o‘tganimizdek,  bosh 
vakilda cheklanmagan vakolatlar mavjud bo‘ladi. 
Tijorat vakilligi turlari:  

 
 Savdo 
tashkilotining 
xizmatchisi 
tomonidan 
amalga 
oshiriladigan vakillik; 

 
 Savdo agentlari tomonidan amalga oshiriladigan vakillik; 

 
 Birjadagi  vakillik,  agar  vakil  vakolat  beruvchining  nomidan 
harakat qilsa.  
Tijorat  vakiliga  to‘lanadigan  haq  miqdori  taraflarning  kelishuviga 
asosan 
belgilanadi. 
Vakillik 
shartnomaga 
asoslangan 
holatlarda 
to‘lanadigan summa miqdori ko‘rsatib o‘tiladi.       


133 
 
Tijorat  vakilligini  sohasiga  qarab  ham  turlarga  bo‘lish  mumkin. 
Masalan: 

 
Sug‘urta sohasidagi vakillik; 

 
Savdo sohasidagi vakillik; 

 
Birjadagi vakillik; 

 
Qimmatli qog‘ozlar bilan bog‘liq vakillik; 

 
Ko‘chmas mulk bozoridagi vakillik. 
Bugungi kundagi tijorat vakilligi bo‘yicha hal qilinishi lozim bo‘lgan 
muhim  masalalardan  biri  -  bu  boradagi  xalqaro-huquqiy  normalarni 
unifikatsiya  qilishdir.  Bu  boradagi  ilk  qadamlardan  biri,  1983  yil  17 
fevralda  qabul  qilingan  “Xalqaro  tovarlar  oldi-sotdisida  vakillik 
to‘g‘risida”gi Konvensiya bo‘lib hisoblanadi.  
 

Download 2,13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   205




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish