Loyiha toshkent davlat yuridik universiteti

Mahkumlarning asosiy 
huquqlari  
 
Jazoni  o’tash  tartibi  va  shartlari 
to’g’risida, 
o’z 
huquqlari 
va 
majburiyatlari haqida axborot olish 
 
O’quv, badiiy va boshqa xil axborot 
materiallaridan foydalanish 
 
Jazoni ijro etuvchi muassasa yoki organ 
ma’muriyatiga, boshqa davlat organlari 
va  jamoat  birlashmalariga  o’z  ona 
tilida  yoki  boshqa  tilda  taklif,  ariza  va 
shikoyatlar bilan murojaat
 
etish
 
 
 
Sog’lig’ini  saqlash,  shu  jumladan 
tibbiy  xulosaga  ko’ra  ambulatoriya-
poliklinika  va  statsionar  sharoitda 
tibbiy yordam olish 
 
Tushuntirish  berish  hamda  yozishmalar 
olib borish, zarur hollarda tarjimonning 
xizmatidan foydalanish 
 
Ijtimoiy    ta’minot,  shu  jumladan 
qonun  hujjatlariga  muvofiq
 
pensiya 
olish
 
 
 
 
O’z  taklif,  ariza  va  shikoyatlariga 
murojaat  etilgan  tilda  javob  olish. 
Murojaat etilgan tilda javob berishning 
iloji 
bo’lmagan
 
taqdirda 
javob 
O’zbekiston  Respublikasining  davlat 
tilida beriladi. 
 
Mahkum 
ajnabiy 
fuqarolar 
shuningdek 
o’z 
davlatlarining 
diplomatiya 
vakolat-xonalari 
va 
konsullik  muassasalari  bilan  aloqa 
qilib turish huquqiga ega. 

---

44 
 
ruxsat 
etiladi. 
Bu 
mahkumlarning 
konstitutsiyaviy 
huquqlari 
buzilmayotganligidan dalolat beradi. Mahkumlar jazoni o’tayotgan muassasa 
kutubxonasidan  foydalanishlari,  televizor  ko’rishlari,  radio  eshittirishlarni 
tinglashlari  mumkin,  majlislarda  so’zga  chiqishlari,  devoriy  gazetalarga 
ma’muriyat  ruxsati  va  nazorati  ostida  maqolalar  berishlari  mumkin. 
Shuningdek,  Respublikamizdagi  barcha  jazoni  ijro  etuvchi  muassalarda 
mahkumlarning sport bilan shug’ullanishlari uchun ham sharoit yaratilgan. 
Yuqorida  mahkumlarning  asosiy  huquqlari  berilgan  bo’lib,  mahkum-
larga  tayinlanadigan  muayyan  jazo  turi,  uni  ijro  etish  tartibi  va  shartlaridan 
kelib  chiqib,  boshqa  huquqlar  ham  berilishi  mumkin.  Mahkumlarning  o’z 
huquqlari  va  majburiyatlari  to’g’risida,  shuningdek,  jazoni  o’tash  rejimi 
shartlari  hamda  muassasaning  ichki  tartib  qoidalari  to’g’risida  ma’lumot 
olish huquqlari mustahkamlangan bo’lib, bu o’z navbatida jazoni ijro etuvchi 
muassasaga bunday ma’lumotlarni taqdim qilish majburiyatini yuklaydi. 
Shu  bilan  birga  mahkumlarning  o’z  ona  tilida  yoki  boshqa  tilda  o’z 
nomidan ma’muriyatga, boshqa organ va jamoat birlashmalariga taklif, ariza 
va  shikoyatlar  bilan  murojaat  etish  huquqi  qonunda  mustahkamlangan. 
Ma’lumki,  ariza  fuqarolarning  o’z  huquqlari,  erkinliklari  va  qonuniy 
manfaatlarini  ro’yobga  chiqarishda  yordam  ko’rsatish  to’g’risidagi  iltimosi 
bayon etilgan murojaatidir, taklif fuqarolarning davlat va jamiyat faoliyatini 
takomillashtirishga  doir  tavsiyalarini  o’z  ichiga  olgan  murojaati  bo’lsa, 
shikoyat  fuqarolarning  buzilgan  huquqlari,  erkinliklari  va  qonuniy 
manfaatlarini  tiklash  to’g’risidagi  talabi  bayon  etilgan  murojaatidir.  Yozma 
shikoyatlar  va  arizalarni  mahkumlar  faqat  muassasa  ma’muriyati  orqali 
beradilar. Ushbu huquqlarning  mantiqiy davomi bo’lib, mahkumlarning o’z 
taklif,  ariza  va  shikoyatlariga  murojaat  etilgan  tilda  javob  olish  huquqlari 
hisoblanadi.  Agarda  mahkumning  murojaatiga  javob  murojaat  etilgan  tilda 
berilmasa, uni tarjima qilish muassasa ma’muriyati tomonidan ta’minlanadi. 
Murojaat etilgan tilda javob berishning imkoniyati bo’lmagan taqdirda, javob 
O’zbekiston Respublikasining davlat tilida beriladi.  
Ozodlikdan  mahrum  qilish  jazosiga  hukm  qilingan  mahkumlarning 
murojaat qilish huquqlari O’zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligining 
2012-yil  29-dekabrdagi  №  174-sonli  buyrug’i  bilan  tasdiqlangan 
“Ozodlikdan mahrum qilish turidagi jazoni ijro etish muassasalarining ichki 
tartib  qoidalari”da  batafsil  berilgan  bo’lib,  unga  ko’ra  yozma  takliflar, 
arizalar va shikoyatlar ko’rsatilgan manzilga jazoni ijro etish muassasasining 
ma’muriyati orqali yuboriladi. prokuror nomiga yo’llangan takliflar, ariza va 
shikoyatlar tsenzura qilinmaydi hamda ko’rsatilgan manzilga kechi bilan bir 
sutkalik  muddat  ichida  yuboriladi.  Taklif,  ariza  va  shikoyatlarni  muassasa 

---

45 
 
ma’muriyatini  chetlab  o’tib,  qonunga  xilof  yo’llar  bilan  jo’natish  muassasa 
rejimini buzish hisoblanadi. 
Mahkum taklif, ariza va shikoyatni faqat o’z nomidan hamda faqat o’z 
shaxsiga taalluqli masalalar yuzasidan beradi. Shaxslar guruhi nomidan yoki 
boshqa  mahkumlar  uchun,  shuningdek  boshqa  shaxslarga  taalluqli  holatlar 
yuzasidan taklif, ariza va shikoyatlar berishga ruxsat etilmaydi. Yo’qlovlar, 
posilkalar  olish,  uchrashuvlar,  telefon  orqali  so’zlashuvlarga  ruxsat  olish, 
tibbiy  yordam  ko’rsatilishi,  ashyoviy  mol-mulk  bilan  ta’minlash  masalalari 
hamda amalda jazoni ijro etish muassasasininig ma’muriyati tomonidan hal 
etilishi  mumkin  bo’lgan  boshqa  masalalar  yuzasidan  yuqori  idoralarga 
yuborilgan  taklif,  ariza  va  shikoyatlar  bu  idoralar  yoki  tegishli  mansabdor 
shaxslar  tomonidan  ko’rib  chiqilishi  natijalarini  kutib  o’tirmasdanoq 
muassasaning o’zida hal etilishi mumkin. 
Uyatli  so’zlardan  iborat  taklif,  ariza  va  shikoyatlar  ko’rsatilgan 
manzilga  yuborilmaydi,  ularni  yozgan  shaxslarga  intizomiy  jazo  chorasi 
qo’llaniladi. 
Yozma  shaklda  berilgan  taklif,  ariza  va  shikoyatlar  jazoni  ijro  etish 
muassasalarining kanselyariyasida ro’yxatdan o’tkaziladi hamda uzog’i bilan 
uch  kunlik  muddat  ichida  ko’rsatilgan  manzilga  yuboriladi  hamda  arizachi 
bu xususda xabardor etiladi, og’zaki taklif, ariza va shikoyatlar mahkumlarni 
shaxsiy  masalalar  bo’yicha  qabul  qilish  daftarida  qayd  etiladi.  Taklif,  ariza 
va  shikoyatlarning  ko’rib  chiqilganligi  natijalariga  oid  javoblar  muassasaga 
kelib tushganidan keyin uzog’i bilan uch kunlik muddat ichida mahkumlarga 
ma’lum qilinib, bu haqda tilxat olinadi hamda bu narsa mahkumning shaxsiy 
yig’ma jildiga qo’shib qo’yiladi. 
Taklif,  ariza  va  shikoyatlarni  yuborish  bilan  bog’liq  harajatlar  to’lovi 
mahkumlarning  shaxsiy  hisobvarag’idagi  mablag’lar  hisobidan  amalga 
oshiriladi. Bunday mablag’lar bo’lmagan taqdirda harajatlar jazoni ijro etish 
muassasalarining ta’minoti harajatlari smetasi hisobidan amalga oshiriladi. 
Mahkumlarga  jazoni  o’tash  tartibi  va  shartlari  bilan  bog’liq  xolda 
qonunlarni  bajarish  majburiyati  ham  yuklatilgan.  Jumladan,  axloq  tuzatish 
ishlari  turiqasidagi  jazoga  hukm  qilingan  mahkumlar  o’z  xohishiga  ko’ra 
mehnat shaklini tanlay olmaydi va shu bilan birga  mehnati uchun olgan ish 
haqining  10%  dan  30%  gacha  (sud  hukmi  asosida)  miqdoridagi  pul 
summasini davlat byudjetiga o’tkaziladi.