Loyiha toshkent davlat yuridik universiteti

 
Ruhiy  kasallarga  nisbatan  tibbiy  yo’sindagi  majburlov 
choralarini qo’llash tartibi. 
Ruhiy  kasallarga  nisbatan  tibbiy  yo’sindagi  majburlov  choralari 
sog’liqni saqlash organlari tomonidan sud-’sixiatriya ekspertizasi xulosasiga 
muvofiq quyidagi tartibda qo’llaniladi: 
majburiy ambulatoriya kuzatuvi va psixiatrda davolash — bemorning 
yashash  joyidagi  psixonevrologiya  muassasalari  tomonidan  amalga 
oshiriladi; 
bemorni  jamiyatdan  batamom  ajratgan  holda  majburiy  davolash  — 
uning ruhiy holatiga qarab, umumiy tartibli ruhiy kasalliklar shifoxonalarida 
yoki  umumiy  tartibli  ruhiy  kasalliklar  shifoxonalarining  sog’liqni  tiklash 
bo’linmalarida  yoxud kuzatuv kuchaytirilgan ruhiy kasalliklar shifoxonalari 
yoki bo’linmalarida o’tkaziladi. 
“Kasalning  ijtimoiy  xavflilik  darajasini  aniqlashda  bir  qator  klinik-
ruhiy’atologik  va  ijtimoiy  ruhiy  holatlarni  inobatga  olishi  kerak.  Ruhiy 
‘atologiyaning  quyidagi  shakllari  ijtimoiy  xavfli  xatti-harakatning  klinik-
ruhiy’atologik  omillariga  kiritish  mumkin:  a)  xulq-atvor  yuqori  faollashgan 
ruhiy  tanqislik;  b)  keskin  harakat  bilan  izohlanadigan  va  aniq  bir  shaxsga 
yoki korxonaga qaratilgan, ma’lum ma’noga ega bo’lgan alahsirash g’oyalar; 
v)  tez-tez  qo’zg’alib  turuvga  ega  bo’lgan  va  tajovuz  bilan  izohlanadigan 
holat; g) o’zini ayblash vasvasasi bilan ruhiy azoblanish holati va boshqalar” 
[Jinoyat-ijroiya huquqi. Darslik / B.Axrorov, M.X.Rustamboev va boshqalar. 
- Toshkent: O’qituvchi, 2002. – B. 190-191.].
 
Ijtimoiy  xavfli  qilmish  sodir  etgan  ruhiy  kasal  shaxslarga  nisbatan 
tibbbiy  yo’sindagi  majburlov  choralarini  ijro  etish  jarayoni  O’zbekiston 
Respublikasining 2000-yil 30-avgustdagi “psixiatriya yordami to’g’risida”gi 
Qonuni va Sog’liqni saqlash vazirligining yo’riqnomasi hamda, O’zbekiston 
Respublikasi  ichki  ishlar  vazirining  2014-yil  3-maydagi  65-sonli  buyrug’i 
bilan  tasdiqlangan  “Qamoq  jazosiga  va  ozodlikdan  mahrum  etishga  hukm 
qilingan,  alkogolizm,  giyohvandlik  va  zaharvandlikka  yo’liqqan  shaxslarga 
nisbatan  tibbiy  yo’sindagi  majburlov  choralarini  qo’llash  tartibi 
to’g’risida”gi Nizom bilan tartibga solinadi.  
Bemorni  majburiy  davolashga  yuborish  to’g’risidagi  sud  ajrimi 
sog’liqni  saqlash  organlari  va  muassasalari  tomonidan,  zarur  bo’lgan 
hollarda ichki ishlar organlari yordamida ijro etiladi [Jinoyat-ijroiya huquqi. 
Ma’ruzalar  kursi.  /  Z.S.Zaripov,  Ch.A.Sattarov,  Yu.S.pulatov  va  boshq.  – 
Toshkent:  Toshkent  oliy  harbiy  texnika  bilim  yurti,  2013.  –  B.  383.]. 
Tibbiyot  xodimlariga  yordam  ko’rsatishlari  va  kasalxonaga  yotqizilayotgan 
shaxs bilan muloqotda bo’lish va uni ko’zdan kechirish uchun xavfsiz sharoit 
yaratiladi. Yotqizilayotgan shaxsning atrofidagilar hayoti va sog’lig’iga xavf 

---

299 
 
soluvchi  harakatlarini  bartaraf  etish  zarur  bo’lgan  hollarda,  shuningdek 
yotqizilishi  kerak  bo’lgan  shaxsni  qidirish  va  ushlash  zarurati  bo’lganda 
ichki  ishlar  organlarining  xodimlari  qonun  hujjatlarida  belgilangan  tartibda 
harakat  qiladilar.  Tibbiy  yo’sindagi  majburlov  choralari  sog’liqni  saqlash 
organlari  tasarrufidagi  bemorning  yashash  joyiga  yaqin  joylashgan 
psixiatriya  muassasalarida  amalga  oshiriladi.  Bu  qarindoshlariga  doimiy 
ravishda undan xabar olib turish imkoniyatini beradi. Barcha ruhiy kasallar, 
jumladan  tibbiy  yo’sindagi  majburlov  choralari  qo’llanilgan  shaxslar  ham, 
ularning ruhiy holatiga qarab davolash muolajalarni oladilar. Ular psixiatriya 
shifoxonalarining  ixtisosligi  bemorning  ruhiy  holatiga  mos  keladigan 
bo’limlariga  joylashtiriladilar.  Ijtimoiy  xavfliligi  ruhiy  holati  bilan  bog’liq 
bo’lgan umumiy  asoslarda davolash talab etiladigan ruhiy kasallar umumiy 
tartibli  ruhiy  kasalliklar  shifoxonasida  majburiy  davolanadilar.  Ruhiy  holati 
buzilgan  shaxsga  ambulatoriya  psixiatriya  yordami  tibbiy  ko’rsatuvlarga 
qarab,  maslahat  berish-davolash  muolajasi  yoki  dis’anser  kuzatuvi  tarzida 
bo’ladi. 
Ijtimoiy  xavfliligi  salomatligi  bilan  bog’liq  bo’lganlarni  majburiy 
davolash  umumiy  tartibli  ruhiy  kasalliklar  shifoxonasining  sog’liqni  tiklash 
maxsus  bo’limida  amalga oshiriladi.  Ijtimoiy xavfliligi yuqori bo’lgan yoki 
o’z  xulqiga  ko’ra  umumiy  tartibli  ruhiy  kasalliklar  shifoxonasi  sharoitida 
davolanishning  imkoni  bo’lmagan  ruhiy  kasallarga  nisbatan  bemorni 
jamiyatdan  batamom  ajratib,  kuzatuvi  kuchaytirilgan  ruhiy  kasalliklar 
shifoxonasi yoki bo’limida majburiy davolash amalga oshiriladi. 
Tibbiy  yo’sindagi  majburlov  choralari  qo’llanilgan  hukm  qilingan 
shaxslar jazoni ijro etish muassasalarining qabul bo’limida shifokor-narkolog 
yoki  shifokor-’sixiatr  tomonidan  ro’yxatga  olinadi  va  3  kun  ichida  tibbiy 
tekshiruvdan o’tkaziladi.