Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

Gumon  qilinuvchi  (ayblanuvchi)larni  so‘roq  qilish  taktikasi. 

Tergovchi  gumon  qilinuvchi  (ayblanuvchi)ni  so‘roq  qilish  rejasini 

tuzganda  gumon  qilinuvchi  o‘zini  himoya  qilish  uchun  keltirishi 

mumkin  bo‘lgan  vajlarni  e’tiborga  olib  tusmollar  tuzadi.  Gumon 

qilinuvchining  alibisini  tekshirish  uchun  nomusga  tegish  jinoyati  sodir 

etilgan  vaqtda  qaerda  va  qanday  mashg‘ulot  bilan  shug‘ullanganligi 

to‘g‘risida  gumon  qilinuvchining  vajini  tasdiqlovchi  shaxslar  so‘roq 

qilinadi. 

Gumon qilinuvchi jinsiy aloqani ixtiyoriy bo‘lgan deb jabrlanuvchi 

bilan  jinsiy  munosabati  mavjudligini  asos  qilib  ko‘rsatishi  mumkin.  Bu 

tusmolni  tekshirish  uchun  u  so‘roq  qilinganda  o‘zaro  aloqalari 

qachondan  beri  davom  etgani,  bundan  o‘zining  va  jabrlanuvchining 

yaqin  qarindoshlari  xabardormi  va  bunga  ularning  munosabati 

aniqlanishi lozim. 

Gumon  qilinuvchi  jabrlanuvchi  bilan  uchrashganligini  inkor 

etmasligi  mumkin.  Lekin  ular  o‘rtasida  hech  qanday  jinsiy  aloqa 

bo‘lmaganligi to‘g‘risida ko‘rsatuvi tanasida tajovuzdan qolishi mumkin 

bo‘lgan  izlar  bor  yoki  yo‘qligi  orqali  aniqlanadi.  Gumon  qilinuvchini 

so‘roq  qilishda  quyidagi  savollar  berilishi  mumkin:  oxirgi  paytda  kim 

bilan  jinsiy  aloqaga  kirishgan  va  qachon,  uchrashuv  qanday  xarakterda 

bo‘lgan,  o‘sha  uchrashuvdan  uning  tanasida,  kiyimida  qanday  izlar 

qolganligi  to‘g‘risida  so‘ralishi  mumkin.  Gumon  qilinuvchi  bilan 

jabrlanuvchining  uchrashuvi  xarakterini  aniqlash  maqsadida  quyidagi 

savollar  aniqlanadi:  qaerda  va  nima  sabab  bilan  uchrashganlar,  ular 

qancha  vaqt  birga  bo‘lishgan,  nima  qilishgan,  nima  haqida 

gaplashishgan,  ularni  biron  kishi  ko‘rganmi,  uchrashuvdan  qaytishda 

kimlarni  uchratgan  va  bu  uchrashuv  haqida  kimlar  xabardor  ekanligi 

masalalariga aniqlik kiritiladi. 

Ayblanuvchi tergov davomida o‘z ko‘rsatuvi va jabrlanuvchi bilan 

uchrashganlik  holatini  inkor  etishi  mumkinligini  nazarda  tutib,  hodisa 

---

 

384 

sodir  bo‘lgan  joyda  uning  ko‘rsatuvi  tekshirilishi  va  bu  bayonnomada, 

fotosuratga, videoyozuv orqali qayd etilishi lozim. 

Ayblanuvchining  ko‘rsatuvlari  yolg‘on  ekanligi  fosh  qilish 

maqsadida  unga  quyidagi  dalillarni  ko‘rsatish  lozim:  so‘roq 

bayonnomasi,  ekspert  xulosasi,  tintuv  va  hodisa  sodir  bo‘lgan  joydan 

topilgan ashyoviy dalillar, guvohlarning ko‘rsatuvlari. 

Ko‘p  hollarda  so‘roq  qilishdan  tashqari,  yuzlashtirish  tergov 

harakati ham rejalashtiriladi. Chunki bu tergov harakati jabrlanuvchining 

ruhiy  holatiga  salbiy  ta’sir  ko‘rsatishi  mumkin.  Yuzlashtirish  zaruriyat 

tug‘ilganda,  ya’ni  qarama-qarshilikni  boshqa  tergov  harakatlari  bilan 

aniqlash  iloji  bo‘lmaganda  hamda  bu  tergov  harakati  orqali  kutilgan 

natijaga  erishish  mumkinligiga  etarli  asos  bo‘lgandagina  o‘tkaziladi. 

Jabrlanuvchi  so‘roqda  aybdorning  anatomik  va  funksiyaviy  belgilari 

haqidagi ko‘rsatuvini tekshirish gumon qilinuvchini guvohlantirish, sud-

tibbiyot ekspertizasidan o‘tkazish orqali aniqlash mumkin.