Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

E’tibor  qiling!  Kriminalistik  ekspertizaning  bu  turi  keng 

doiradagi  masalalarni  hal  qiladi,  ulardan  eng  ko‘p  uchraydiganlari 

quyidagilar:  

- tekshiriluvchi hujjat qanday usulda tayyorlangan; 

- tekshiriluvchi hujjat matniga o‘zgartirishlar kiritilganmi; 

- hujjatning avvalgi haqiqiy matni qanday bo‘lgan; 

-  hujjatdagi  muhr  (shtamp)  aksi  qanday  yasama  yokihaqiqiy 

usulda tayyorlangan; 

- hujjatning yozilgan, rasmiylashtirilgan vaqti; 

- ayrim yozuvlar (asosiy matn va rezolyutsiya, tasdiqlovchi imzo 

kabilar),  oldinma  ketinligi,  qaysi  birlari  oldin,  qaysilari  keyin 

yozilgan; 

-  turli  sharoitlar  ta’sirida  yozuv  ranglari  o‘chib,  o‘qib 

bo‘lmaydigan darajaga kelgan, hujjatlarning matnlarini tiklash; 

- 

hujjatning 

matni, 

namunalari 

taqdim 

etilgan 

yozuv 

mashinkasida yozilganmi; 

-  hujjatning  materiali  sifatini,  qaysi  guruhga  mansubligini 

aniqlash va boshqa masalalar. 

---

 

138 

Ashyoviy  dalil  bo‘lgan  tekshiriluvchi  hujjatlarni  ekspertizaga 

yuborish  uchun  ularni  kriminalistik  texnikaning  tegishli  taktik  uslublari 

asosida  olish,  joylashtirish  va  rasmiylashtirish  lozimdir.  Jumladan, 

hujjatga  qo‘shimcha  yozuvlar  kiritish,  uni  buklash,  boshqa  qog‘ozlarga 

yopishtirib  qo‘yish  mumkin  emas.  Ekspertiza  tayinlash  haqidagi  qaror 

(ajrim)da  ashyoviy  dalil  bo‘lgan  hujjatlarning  har  birini  alohida  o‘ziga 

xos  xususiyati  bilan  qayd  etish,  lozim.  Qo‘shimcha  yozuvlar  kiritilgan, 

avvalgi  matnlarni  o‘zgartirib,  o‘chirib,  o‘rniga  boshqa  yozuvlar 

kiritilgan  hujjatlarni  kriminalistik  ekspertizaga  yuborishda  bir  vaqtning 

o‘zida  xatshunoslik  ekspertizasi  ham  tayinlab,  hujjatdagi  yozuvlarni 

qalbakilashtirishda 

shubhalangan 

shaxslarning 

xat 

namunalarini 

yuborish maqsadga muvofiqdir.  

YOzuv  mashinkasida  bosilgan  matnni  tekshirishda  shubhalangan 

yozuv  mashinkasida,  kompyuterning  yozuv  moslamasida,  printerda  va 

boshqa  vositalarda  bajarilgan  namunalar  yuborilishi  kerak.  Muhr, 

shtamp  aksini  tekshirishda  rasman  tegishli  muhri  (shtampi)  bo‘lgan 

idora,  korxona,  muassasaning  muhri  (shtampi)  aksidan  namunalar 

yubormoq  lozim.  SHu  bilan  birga  qalbaki  yozuv  muhrining  aksi 

tushirilgan  hujjatlarni  solishtirib  tekshirish  uchun  unga  o‘xshash  guruh 

mansubligi bo‘lgan asl-haqiqiy hujjatlarni ham namuna sifatida yuborish 

kerak.  Muhr  (shtamp)  namunalarining  har  birini  alohida  bir  necha  oq 

silliq  qog‘ozga  tushirib  kerakli  mansabdor  shaxslardan  tasdiqlab  olish 

zarur. 

Hujjatning  materialini  tekshirish,  ayrim  bo‘laklar  bitta  hujjatni 

tashkil qilishini aniqlash uchun yuboriladigan hujjatning har bir bo‘lagi 

individual 

xususiyatlari 

ko‘rsatilib  yuboriladi.  Texnik  usulda 

qalbakilashtirilgan 

imzoni 

tekshirishda 

haqiqiy 

imzoni 

ham 

namunalarini yuborish ekspertiza tekshiruvini bir muncha osonlashtiradi 

va  xulosaning  to‘g‘ri  bo‘lishiga  yordam  beradi.  Ekspertizaga 

yuboriladigan namunalar shubha tug‘dirmasligi va tergovchi tomonidan 

tekshirilib, ko‘zdan kechirilib o‘z tasdig‘ini topmog‘i lozim.